Ný saga - 01.01.1990, Síða 38

Ný saga - 01.01.1990, Síða 38
innan miklu víðara málsvæðis: vestnorræna málsvæðisins. Málið sem talað var á Græn- landi, íslandi, í Færeyjum, Orkneyjum, á Hjaltlandi og norsku mállýskurnar, þrænska, bergenska og víkverska, þetta var allt eitt og sama málið. Og jafnvel austnorrænu málin, danska og sænska, stóðu miklu nær vestnorrænunni á miðöldum en þau gera í dag (til vestnorrænna ritmála teljast nú íslenska, færeyska og nýnorska). A síðari öldum var staðan önnur. Þá var íslenskan „landsmál", danskan „ríkis- mál“. En bæði á miðöldum og á nýöld, og raunar langt fram á 19. öld, var latínan það mál sem íslendingar notuðu til al- þjóðasamskipta. Lærðir menn beittu henni einnig fyrir sig í einkabréfum sín í milli. Hún var alþjóðamál, en jafnf'ramt lifandi bókmenntamál um alla Vestur-Evrópu, líka á íslandi. Þrátt fyrir það er aðeins eitt latínurit íslenskt á allra vörum og það er hið týnda rit Sæ- mundar fróða. Fleiri glötuð rit vita menn um en þau eru varðveitt í íslenskri þýðingu og má þar telja rit eftir Gunn- laug munk á Þingeyrum og Arngrím Brandsson ábóta. Sama gildir um verk frá síðari öldum eins og Lof lyginnar eftir Þorleif Halldórsson. En sannar ekki sú staðreynd að verkin eru bara til í þýðingum að latínubókmenntir hafi í rauninni skipt sáralitlu máli hér áður fyrr? En þá má spyrja á móti: Hefðu þessi verk verið samin ef ekki hefðu komið til latneskar menntir? Með heim- spekilegra orðalagi: má ekki líta svo á að tilvist latneskra mennta hafi verið nauðsynlegt skilyrði fyrir því að þessar bókmenntir voru skrifaðar? Það er ekki heldur svo að allt hafi glatast, öðru nær. Eitt og annað er varðveitt, til að mynda brot úr Þorlákssögu, kveðskapur og bréf, en á hinn bóginn er því ekki að neita að margt er enn ókannað í þess- um efnum. Til að mynda er latínukveðskapur íslendinga frá síðari öldum að mestu leyti órannsakaður og þegar hans er getið er hann sjaldnast skoðaður í samhengi við ann- an, erlendan, latínukveðskap. Mörg íslensk skáld ortu latínu- kvæði jafnhliða kvæðum á ís- lensku, en þeim er yfirleitt sleppt úr kvæðasöfnum þeirra. Þá er ónefnt mikilvægi latín- unnar fyrir íslenska sagnfræði. Til eru mörg latnesk stórvirki á fræðasviðinu, íslandslýsing Odds Einarssonar, Crymogæa Arngríms lærða, Specimen Is- landiæ non barbaræ Jóns Thorkillius, Sciagraphia meist- ara Hálfdáns, Historia ecclesi- astica Islandiæ Finns Jónsson- ar. Þessi verk eru gjarnan met- in út frá heimildum sínum sem oftast eru innlendar, en ekki á eigin forsendum. Frum- mál þeirra er latína, og það gildir um þýðingar á þeim sem aðrar þýðingar að þær eru ekki frumtextinn. Þetta gildir raunar líka um i-b<yí v < * I w ; V» I ’JB i ttí tu f'y }||l r : 3 L • Vöxtur og viögangur íslenskra fræöa á 19. og 20. öld er ööru fremur Kaupmannahafnarskóla aö þakka. Þessi teikning af aöalbyggingu skólans er frá árinu 1840.
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108

x

Ný saga

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.