Birtingur - 01.01.1959, Side 47

í götu listamannsefnis. — Ábyrgðin hvílir á þér, sagði ég; það er bezt að
þú takir ákvörðunina líka.
Svo líða nokkrar vikur og skólasetningardagurinn rennur upp, og liver
stendur á gólfinu nema vinur minn utan af landi, í hópi annarra, sem
flestir hafa orðið að meta framtíðarveg sinn við sama þunga pund, þótt
öðruvísi sé vaxið.
Nú er vetur liðinn, og mér sýnast líkurnar aukast fyrir því, að hann hafi
valið rétt. Um daginn var hann að leita sér að plássi á togara, á Ný-
fundnalandsmið, — þar er nógur fiskur, sagði hann og hló. Ef ég missi
ekki af neinum túr í vor og engum í haust, ætti ég að geta kostað mig á
skóla erlendis næsta vetur.
— Hvað segir konan þín við því? spurði ég.
— Hún er með mér í þessu: hún vill að ég haldi áfram.
Því segi ég þessa sögu, — og kannski í óþökk þeirra sem í hlut eiga, —
að hvert nýtt haust undrast ég þann kjark og þá sjálfsfórn, sem ung
listamannsefni Islands færa á altari hugsjóna sinna. Allt er á móti þeim.
Það er engin rómantísk slæða yfir listamannsbrautinni lengur, það er að-
eins einn af mörgum, sem nær einhverjum árangri, og hugsunin um
gróða og peninga hefur svo gagnsýrt þetta land, að sú lind má vera meira
en djúp, sem nær í gegn um öll jarðlög þeirrar veraldarhyggju. Það er
enginn sem örvar þetta unga fólk, þess bíður fátt annað en tómlæti al-
mennings, nema þegar því er send hnútan velkunna: þið letingjar, sem
ekki nennið að vinna.
Sumt fólk er haldið þeirri nærsýni, að samtíðin sé alltaf versta tímabil
sögunnar. Og til að afsaka tómlæti sitt gagnvart gróandi list samtíðar-
innar hefur það fundið sér upp þá hlálegu kennisetningu, að fátækt og
basl séu þau undragrös, hvar af sjálfur lífselexír listanna sé soðinn. En
það vill koma annað hljóð í strokkinn, þegar opinberum valdhafa eða at-
vinnurekanda þóknast að snúa þessari lífsspeki upp á það sjálft.
Nei, þeir sem þessu trúa, hafa aldrei komizt í snertingu við hugarlíf lista-
manns. Sé sá rnálari til, það skáld eða sá tónsmiður, sem leggur undir
land af því einu, að honurn séu búin góð vinnuskilyrði, þá væri lítil eftir-
sjá að þeim manni.
Ekkert starf er erfiðara en starf listamannsins. Ekkert starf krefst meiri
eflingar allra krafta, þótt hann leggi frá sér verkfærin, er hann ekki
laus: hann er sjálfur deigla verksins, sem hann vinnur; kólni hún, storkn-
ar það allt hálfgert. Hann er að hverja vökustund: þar þekkist ekki hug-
takið frí. Ég veit það um einn mætasta listamann okkar, að helzta hvíld
hans er þegar hann stendur við verkið: erfiðið mest þegar aðrir halda
hann hvílist. Svo mun það um flesta, sem vinna af fullri alvöru.
Gott og vel, segir nú einhver. Þetta má vera rétt, en af hverju á ég að
borga skatt til þessara lista, ég sem hvorki hlusta á þessar sinfóníur, eða
Birtingur 45