Birtingur - 01.01.1966, Blaðsíða 36

ríkar og athyglisverðar. Samfara geystri og
þrautseigri þekkingarleit snilldarandans er
þróttmikil lífslyst og hóglífishneigð, slægð og
purkunarleysi sem reyndist sjá lengra heldur
en fljóthuga og hreinlyndir hugsjónamenn
sem fella siðgæðisdóminn út frá of skamm-
sýnum forsendum, sjá ekki nógu langt.
Ýmsum finnst óvirðing við hina háleitu þjón-
ustuköllun vísindanna þegar Galilei prakkar
inn á stjórnarvöldin sem sinni eigin uppfinn-
ingu sjónauka sem hann hafði frétt hjá ríkum
nemanda sínum og tornæmum að væri til í
Hollandi. En þar lætur hann koma krók á
móti bragði, kramarar borgarinnar skömmt-
uðu honum naumt lífsviðurværið og of naumt
fé til þess að hann hefði næði til að nýta
marglofað frelsi þar í sveit þangað sem armur
kirkjunnar náði ekki að hrifsa frjálsræðis-
andana til að varpa þeim á bálið einsog gert
var við blessaðan munkinn Giordano Brúnó
fyrir uppreisnarkenningar hans gegn hinni
aristótílísku kyrrstæðu heimsmynd sem kirkj-
an bauð; kirkjan þurfti reyndar síðar að
vekja Brúnó þennan upp úr öskunni til þess
að gera hann að helgum manni og reisa hon-
um styttu á markaðnum á Campo di Fiori eða
Blómavöllum í Róm. Peningamennirnir vildu
gjarnan heiðra sjálfa sig með frægð Galilei
en þeir vilja bara ekki láta hann hafa fé til
þess að hann geti helgað sig rannsóknum
sínum í stað þess að þurfa að troða í misjafn-
lega námfúsa nemendur sem stundum voru
treggáfaðir en efnaðir foreldrar vilja láta tolla
í tízkunni. Og þeir meta uppgötvanir hans
eftir hagnýtu gildi: hvað er hægt að græða á
sjónaukanum? Og það notar Galilei sér.
Galilei líður ekki píslarvætti einsog allir fylg-
ismenn hans höfðu vænzt í leikritinu og verð-
ur ekki táknmynd málstaðar sem ekkert þurfti
nema slíkan píslarvott til að ólgan yrði að
uppreisn, sprengingu. í þess stað afneitar
hann kenningum sínum og verður fangi rann-
sóknarréttarins. Það er sami maðurinn og
fyrr í leiknum hafði neitað að flýja drepsótt
vegna vísindarannsókna sinna. Og okið
þyngdist og drungi færðist yfir þá hreyfingu
sem hafði vaknað gegn hinni andlegu kúgun.
Sumir lærisveinarnir gáfust upp og hurfu frá
vísindum og aðrir formæltu sínum meist-
ara sem svikara. En samt heldur þessi fangi
rannsóknarréttarins áfram rannsóknum sín-
um og skrifar hið vísindalega byltingarrit
Discorsi á bak við fangaverði sína og smygl-
ar því með lærisveini sínum út fyrir vald-
svæði kirkjunnar og rannsóknarréttarins. En
í Galilei togast margt á og meðal annars herj-
ar uggur hugann um framtíðarafleiðingar og
hættur vísindalegra uppgötvana í höndum
þeirra sem kunna ekki að fara með slíkt.
Brecht lætur Galilei tala um að milli vísind-
34
BIRTINGUR