Birtingur - 01.01.1966, Blaðsíða 91

kynnast þeim í útvarpi eða frá sviðum leik-
húsanna. Ég minnist þess ekki, að á fyrr-
nefndum tímamótum væri fordæmi hans lof-
að né farsælt starf þakkað nema í stuttri grein
í einu dagblaðanna, enda mun hann sjálfur
ekki einu sinni hafa haft svo mikið við að láta
það berast út að hann væri „að heiman í dag“.
Hefði nú þessum manni tekizt að veltast auga-
fullur um veröldina í nokkra áratugi án þess
að drepa sjálfan sig eða aðra beinlínis, hefði
honum enzt slíkt afrek til hetjuhlutverks í
bestseller, að ég ekki tali um þá frægðarsól
sem gyllt helði hærur hans á ellidögum, ef
hann hefði unnið landsfólkinu öllu eitthvað
til vansæmdar og miska á þjóðmálasviðinu.
Um manngildi i bókmenntunum
Sigurður A. Magnússon kvartaði undan því í
bókaspjalli í útvarpinu um Borgarlíf og
Svarta messu, að höfundar skáldsagnanna
bentu ekki á neina lausn þess ófremdar-
ástands, sem þeir syngju bölvun yfir, en ylj-
uðu sér við óraunhæft afturhvarf til liðinna
lífshátta í sveit og við sjó. Svipað viðhorf kom
fram hjá Árna Bergmann á málfundi í Lind-
arbæ, og Jón Óskar tæpir á keimlíkri skoðun í
ritdómi hér í heftinu.
Ég tel ekki skáldum skylt að finna læknisráð
við meinum sem þau sjá, enda hreint ekki
víst þau fyndu nein ráð hve fegin sem þau
vildu, þó að þau greindu sjúkdóminn rétt í
verkum sínum. En auðvitað er þeim hvers
konar spámennska leyfileg, e£ þau finna sig til
hennar kölluð, og mörg skáld hafa á öllum
öldum séð sýnir, önnur freistazt til að flytja
draumsýnir niður á jörðina, jafnvel talið sig
sjá fyrir komu hins nýja dags með talsverðri
nákvæmni. Satt bezt að segja hefur tíminn
löngum leikið slíkar bókmenntir grátt. Nær-
tækt dæmi af innlendum vettvangi eru spá-
mannlegustu kaflar í verkum rauðra penna,
sem á kreppuárunum boðuðu sósíalisma af
sönnum guðmóði og sáu ríki réttlætis og
bræðralags á næsta leiti:
„Hefjum vora stétt til stærri dáða!
Stofnum heilir bræðralagið þráða!
Vörpum meira ljósi á báða bóga!
Brjótum dauðans gráu vígi senn!
Starfsins þjóð skal vaka, vinna, ráða!
Vort er ríkið, nýja tímans menn!“
Hér vantar ekki sannfæringuna, eldmóðinn,
heillyndið, hugsjónina. Síðan þetta var ort, er
aldarþriðjungur liðinn. Og hver er veruleiki
sá, sem „nýja tímans menn“ búa nú við? „Vor
stétt“ er orðin læpuleg lífsþægindarófa.
„Dauðans gráu vígi“ hafa flutzt inn í landið í
áþreifanlegri mynd en kreppuskáld gat grun-
að og til varanlegrar dvalar. „Bræðralagið
BIRTINGUR
89