Birtingur - 01.01.1966, Blaðsíða 80

ORGELSMIÐJAN
Skáldsaga eftir Jón frá Pálmholti. Útg. Helgafcll.
Höfundur Orgelsmiðjunnar hefur áður látið
£rá sér fara tvær ljóðabækur, en ekki £yrr verið
bendlaður við skáldsagnagerð. I ljóðum sínum
hefur hann sýnt mikla viðleitni til að geta
heitið ljóðskáld á nútímavísu. Stundum hafa
ljóð hans verið helzti mikill endurómur af
ljóðum nafna hans, Jóns úr Vör, en af honum
hefur hann mest lært. Orgelsmiðjuhöfundin-
um frá Pálmholti tekst mun betur upp í þeirri
bók sinni sem hann nefnir skáidsögu. Læt ég
gott heita að kalla hana skáldsögu, úr því ég
treysti mér ekki til að benda á annað orð hæfi-
legra. Við verðum flestu fegnir, íslenzkir les-
endur, ef eitthvað rís upp úr flatneskju sagna-
gerðarinnar sem undanfarin ár hefur verið
heldur daufleg, að ekki sé meira sagt. Það er
um Orgelsmiðjuna að segja, að hún er ekki
daufleg. Mér sýnist raunar ekki að höfundur
hafi skrifað hana samfellt, það er einsog hann
hafi skrifað mörg sjálfstæð brot um sama efn-
ið (eða með sama efnið í huga) og tengt síðan
brotin saman eftir á. Það kann að hljóma eins-
og öfugmæli, en ég get ekki varizt því að
álykta að þetta sé styrkur bókarinnar. Fyrir
bragðið kemur hver kafli lesandanum nægi-
lega mikið á óvart til að halda honum stöðugt
vakandi, en það efast ég um að Jóni hefði
tekizt ella. Og það verður meira úr ádeilunni
sem Jóni er mikið í mun að sé til staðar á
hverri bókarsíðu, því vissulega hefur hann
ætlað sér að skrifa mikið ádeilurit.
Sagan fjallar um ungan mann sem er tekinn
fastur án þess hann hafi gert neitt af sér.
Stjórnarvöldin hafa ákveðið að uppræta fyrir
næstu kosningar ýmislegt sem miður fer, svo
sem sóðaskap og óhirðu, — já, jafnvel skáld-
skap, því skáldin eru orðin þjóðhættuleg. Það
er alkunna úr nútímaréttarfari að sakborning-
ar og jafnvel verjendur þeirra eru dæmdir
fyrir að hafa móðgað dómsvaldið meðan á
réttarhöldum stendur. Nú verður unga mann-
inum það á óviljandi að móðga yfirvaldið
og þá er umsvifalaust byrjað að pína hann.
Síðan hefst óráðsdraumur hans meðan á písl-
unum stendur. Allt er þetta í táknrænni merk-
ingu hjá höfundi. Einstaklingur í gerninga-
veðri kjarnorkualdar. Hann er andlega pínd-
ur. Hann horfist í augu við kjarnorkusprengj-
una. Hann er máttvana gagnvart apamennum
nútímaþjóðfélags.
Þeir sem lesið hafa skáldsöguna Málaferlin
eftir Kafka munu tæplega komast hjá því að
gruna höfund Orgelsmiðjunnar um að hafa
fengið hugmynd sína að láni í annarri og
meiri orgelsmiðju en hann hefur sjálfur yfir
að ráða enn sem komið er. Sú skáldsaga Kafka
sem hér um ræðir hefst einmitt á því (einsog
Orgelsmiðjan) að maður nokkur er tekinn
78
BIRTINGUR