Birtingur - 01.01.1966, Blaðsíða 67

andleg uppveðrun lágu í loftinu, orðið fékk
töframátt og líkaminn reyndi að losna úr
viðjum sinna eðlilegu, líffræðilegu takmark-
ana, og við þessar aðstæður rauf allur ætt-
stofninn hverja þá bannhelgi, sem mest lá
við að virða frá degi til dags.
Annað mikilsvert einkenni þessa helgisiða-
halds var hin beina, samstillta þátttaka allra
viðstaddra. Þar var ekki einn flokkur til at-
hafna og annar sem horfði á. Töframenn
þeirra voru ekki „flytjendur“, sem ættingj-
arnir hlýddu á og virtu fyrir sér án þess að
hafast að. Allir voru „flytjendur“ og gegndu
hlutverkum sínum eftir helgisiðareglum, sem
töframennirnir fylgdu. Með þátttöku sinni
fær liinn frumstæði maður „kast sem um-
breytir tilveru hans með áköfu umróti til-
finninganna, og verður honum þá leyfilegt
að brjóta boð og bönn“. En „hátíðin er gleði-
tíð, og jafnframt tið þrenginganna. Það er
óhjákvæmilegt að fasta og þegja áður en til
þess kemur að fá útrás. Vanalegar reglur eru
hertar og nýjar settar. En glaumurinn þeg-
ar allar reglur eru brotnar, hátíðleikinn við
trúarathafnirnar og hinar nýafstöðnu þreng-
ingar, miðar allt að því að gera undantekn-
ingu.“
En þótt „hlutdeild í galdri“, eins og Lévy
Bruhl orðar það, geri frumstæðum manni
kleift að lifa sig gjörsamlega inn í það, sem
fram fer í kringum hann, og taka upp ný
viðbrögð gagnvart arfsögnum og táknum, er
mjög vafasamt, að gagnrýninn efasemdamað-
ur nútímans geti leikið það eftir. Hér verður
að leita nýrra aðferða, hagnýta ákveðinn sið-
ræn frumatriði — almenna þátttöku og til-
grip hins forboðna — til að leikurinn megi
vekja það umrót, sem skilar bældum, jafnvel
ómeðvituðum hvötum og tilfinningum upp
á yfirborðið. Leikhúsið verður að finna og
notfæra sér þau innvortis og útvortis meðöl,
sem vekja hinn frumstæða til meðvitundar
um „þátttöku í galdri", og beita þeim til á-
hrifa á hugi viðstaddra.
Þverun
Sú tækni, sem miðar að því að umsnúa gildi
þess, sem ber fyrir augu og eyru á sviðinu,
kallast sviðræn þverun, en hún er í því fólgin
að grípa til áhrifamikilla aðgerða, sem eru
andstæðar öðru því, sem fram fer. Það er
einkum í sambandi við textann, sem þessi
aðferð kemur að fullum notum. Leikari hins
akademiska leikhúss er venjulega ofurseldur
einhliða málalengingum. Hann leikur Rómeó
undir svölunum hjá Júlfu, flytur ástarjátn-
ingarnar viðkvæmnislegri röddu, hrærir
strengi viðkvæmninnar í brjóstum áheyrenda.
í þessu tilfelli ber að forðast að undirstrika
textann í samræmi við merkingu orðanna.
BIRTINGUR
65