Birtingur - 01.01.1966, Blaðsíða 28

upp í því að reyna að hneyksla horgarana,
épater les bourgois einsog Frakkar kalla það.
Og hann var þegar í slagtogi með vinstrisinn-
uðum öflum.
Fyrsta leikrit sitt skrifaði hann 1918 og nefn-
ir Baal eftir Austurlandaguðinu fræga, það
fjallar um skáld og óreiðumann, flæking,
morðingja. Hann byggði eflaust gæti ég trú-
að á ævi og persónu hins mikla skálds Frakka
á miðöldum Frantjois Villon. En hann var
líka að skopast að rómantískri sögu af skáldi
sem nefndist Der Einsame eftir Johst sem var
vinsæl hjá rómantískum sálum því hún var
full af loftkcnndri sénídýrkun borgarans sem
tekur fegnastur við þeirri mynd af listamann-
inum sem stendur fjarst veruleika. Brecht
segir söguna til þess að brjóta niður róman-
tíkina og beitir hatrömmu háði, kaldhæðni
hans tætir en undir býr brynvarin viðkvæmni.
í þessu fyrsta verki koma strax fram þættir
sem einkenna verk Brechts upp frá því: trú
á lífið og h'fsviljann þrátt fyrir allar þreng-
ingar og niðurlægingu, tvíbent spil hinnar
röntgenskyggnu kaldhæðni og mannúðarinn-
ar sést í Ijóðinu um barnsmorðingjann Mar-
íu Ferrar sem Laxness þýddi 1935, sem
endar á þessum orðum: Og fordæmdu ei hið
bogna, brotna veika / þess böl er mikið,
þjáning þess er djúp. — Sami tónninn hljóm-
ar hvarvetna í húspostillu Brechts, í Ijóðum
þar sem hann byggir á gjarnan þýzkum alþýð-
legum kveðskap, fornum ballöðum og boðar
rétt þess sem lifir að vera til meðan það var-
ir. Og þar er ljóðið um barnsmorðingjann
Maríu Ferrar þar sem Brecht snýr ákærunni
vegna ódæðisins á hendur ákærandanum sem
er þjóðfélagið. Hann tekur máli hinnar for-
dæmdu, hinnar sigruðu.
Árið eftir semur hann leikritið Spartakus (svo
hét sá frægi foringi í þrælauppreisninni róm-
versku). Það var skírt upp og sýnt í Múnchen
undir nafninu Trommeln in der nacht. Her-
maður kemur heim úr stríði í rústirnar,
svartan markað, spillingu, eymd. Það verk
heimti athygli manna um allt Þýzkaland. Sá
frægi gagnrýnandi Ihering segir: Á einni
nóttu hefur skáldið 24 ára Bert Brecht breytt
skáldskap Þýzkalands. Ihering segir að hér
með hefjist nýr tónn, nýtt lag, ný heims-
sýn. Myndkraftur málsins sé hreint alveg
dæmalaus. Þetta mál skynji maður á tung-
unni, í gómnum, eyranu, mænunni.
Þegar er Brecht farinn að hamast við að
brjóta niður leiksefjunina sem tælir áhorf-
andann með sér burt frá veruleikanum út í
óraunverulegan heim skáldadraumanna,
Brecht vill vekja áhorfandann, rífa hann upp,
eggja í stað þess að svæfa dómgreindina. Hann
sýnir tómleikann í lífi samtímans, andlega
eymd fólks, þjóðfélagsrangindin. Manneskj-
26
BIRTINGUR