Ritmennt - 01.01.2000, Page 64

Ritmennt - 01.01.2000, Page 64
ÞÓRUNN SIGURÐARDÓTTIR RITMENNT samfögnunarvers, propempticum sem er reisulcvæði eða burtferðarvers, epicedium eða líkvers, epitaphium sem er grafskrift og margar fleiri tegundir. Þá talar hann um skáldskap eftir „afdeilingu efnisins" og á þar við, sýnist mér, ýmsar kvæðategundir og aðskiljanleg form þeirra. Hér má nefna sem dæmi drama, eða „skoðunarspil", sem Jón segir þetta um: „kvæði það sem lætur ýmsar persónur koma á leikvöllinn, tala þar og leika fyrir tilsjáendum". Annað dæmi er elegía, sem Jón skilgreinir þannig að hún sé blönduð saman af hexametris og pentametr- is og handli eiginlega um sorgarlega hluti en l<unni þó að brúkast um alls konar objecta. Epigramma segir Jón að sé „stuttur diktur, sem [...] er gjörður um eitthvað sem nokk- urs konar yfirskrift". Að lokum skal nefna technopægnia, sem eru „látgæðiskvæði skálda. I þeim er að sönnu sérdeilis kúnst, en enginn viss bragarháttur". Hann skil- greinir margar gerðir af þess háttar látgæðis- kvæðum, eins og t.d. þegar fyrstu bókstafir erinda samsetja mannsnafn.5 Jón nefnir margar aðrar tegundir, sem óþarfi er að tí- unda hér, en athyglisverð er skýring hans á því af hverju hann er svo fjölorður um þetta efni. Hann segir að það sé vegna þess að margt þess konar eigi sér stað í íslensku. Þegar hann svo fjallar um skáldskap á móð- urmálinu, í kafla sem hann nefnir „Að skælda í íslensku", segir hann að efnið geti hann (skólasveinninn) lagað að hinum latn- eska skáldskap í flestu, þ.e.a.s. Jón telur eðlilegt að skáldskapur á íslenslcu dragi aö einhverju leyti dám af latneskum kveðskap um efni og form. Þó að ekki hafi farið mik- ið fyrir þætti kveðskapar af klassískum rót- um runnum í íslenskri bókmenntasögu, voru slík kvæði afar algeng á 17. og 18. öld, bæði á latínu og á íslensku, enda tilheyrðu þau kveðskapartísku menntamanna í Norð- ur-Evrópu á þessum tíma.6 Það þarf því ekki að koma á óvart þó að Jón taki talsvert mið af klassískri skáldskaparfræði í Hagþenki þegar hann fjallar um fagurbókmenntir á sinni tíð. En fornfræðingurinn Jón lítur þó ekki eingöngu til klassískra bókmennta- hefða þegar hann fjallar um kveðskaparlist- ina. Hann telur bókmenntaarf íslendinga mikilvægan fyrir þá og einnig segir hann að kveðskapur á íslensku sé íslenskum manni „þénanlegri en latneskur, grískur eða ann- arra tungna" (53). Þetta sjónarmið sést einn- ig berlega ef ritgerðir hans um skáldskapar- fræði í handritinu AM 986 4to eru slcoðað- ar. Þar er m.a. stutt ritgerð (eða öllu heldur upphaf að ritgerð) um norrænan skáldskap, þar sem kemur fram að hann sé norrænum mönnum nauðsynlegri en sá gríski eða latn- eski, einkum vegna þess að þeir skilji móð- urmál sitt betur en hin málin en einnig af því að slcáldskapur á móðurmálinu gagnist fleirum en skáldskapur á hinum lærðu tungum.7 5 Jón hefur skrifað sérstaka ritgerð um technopægnia sem varðveitt er í handritinu AM 1028 4to, bls. 1-16. Margrét Eggertsdóttir hefur búið þessa ritgerð til prentunar undir yfirskriftinni „Slcáldanna leiltaraverk" og birt í Vitjun sína vakta ber. Safni greina eftir Jón Ólafsson úr Grunnavík, bls. 21-37. 6 Sjá t.d. Wolfgang Beutin o.fl. A History of German Literature, bls. 111 og áfr.; Per S. Ridderstad: Vad ár tillfállesdiktning?; Minna Skafte Jensen: Denmark, bls. 37 og áfr.; William H. Race. Classical Genres and English Poetry. 7 AM 986 4to, bl. 71r. Margrét Eggertsdóttir liefur fjallað um ritgerðir Jóns Ólafssonar um skáldskap- arfræði í fyrirlestri sem hún flutti á málþingi um 60
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164
Page 165
Page 166
Page 167
Page 168

x

Ritmennt

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Ritmennt
https://timarit.is/publication/859

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.