Vera - 01.08.2002, Qupperneq 50

Rætt við vinnusálfræðingana Guðnýju E. Ingadóttur og Lóu Birnu Birgisdóttur
„Ég er svo stressaður, það er brjálað að gera hjá mér í vinnunni."
Hljómar þetta ekki kunnuglega? Flestir hafa einhvern tímann upplifað
að koma heim með vandamál úr vinnunni eða álagið sem fylgir því að
vinna of mikið. Alvarleg streitueinkenni sem hafa áhrif á heilsufar eru
sem betur fer mun sjaldgæfari en geta haft veruleg áhrif á einstaklinga
og samfélagið allt. Karlar hafa löngum unnið lengri vinnutíma en
konur og því mætti ætla að streita tengd yfirvinnu hefði meiri áhrif á
þá en konur. En ekkert er eins einfalt og það sýnist. Yfirvinna getur
valdið árekstrum milli starfs og fjölskyldulífs og hefur jafnvel meiri
streituvaldandi áhrif á maka en þann sem innir yfirvinnuna af hendi.
Það er því ekkert einkamál hvers og eins hversu mikið hann vinnur.
'O
~o
w
E
'3
+■>
—
ta
KO
<
V.
3
*o
3
<
Guðný Elísabet Ingadóttir og Lóa Birna Birgisdóttir
vinnusálfræðingar könnuðu áhrif yfirvinnu á streitu
og árekstra milli starfs og fjölskyldulífs. Þá athuguðu
þær hvort stjórn á vinnuaðstæðum, þ.e. sveigjanleiki
og félagslegur stuðningur hefði áhrif á afleiðingar yf-
irvinnu, streitu og árekstra starfs og fjölskyldulífs.
„Við fundum engin bein áhrif yfirvinnu á streitu en
það kom í ljós að yfirvinna hafði mikil áhrif á
árekstra milli starfs og fjölskyldulífs. Slíkir árekstrar
geta síðan leitt til upplifunar á streitu."
Streita er alvarlegt heilsufarsvandamál
Lóa Birna og Guðný Elísabet benda á að hugtakið
streita sé notað mjög víðtækt í daglegu tali og þá til
að lýsa margskonar vanlíðan sem fólk upplifir. Þær
notuðust hins vegar við ákveðna kvarða sem skil-
greina streitu á mun þrengri hátt og sem alvarlegt
heilsufarsvandamál. Meðal líkamlegra einkenna al-
varlegrar streitu eru höfuðverkur, magaverkur og
hraður hjartsláttur en andleg einkenni geta t.d. verið
kvíði að ástæðulausu og óþarfa áhyggjur. Alvarlegar
afleiðingar geta t.d. verið þunglyndi og
kvíðaköst. „Til eru dæmi um að fólk hafi
verið frá starfi svo vikum skiptir vegna
streitu," segja þær.
Framkvæmd könnunarinnar var þannig
að sendir voru út spurningalistar til þús-
und félagsmanna Verslunarmannafélags
Reykjavíkur í janúar árið 2001 og var þetta
hluti af lokaverkefni þeirra við Háskólann í
Arósum. í ljós kom að karlar upplifa frekar
að starfið rekist á fjölskyldulífið. Karlar
vinna meiri yfirvinnu en konur, en 70%
karla í könnuninni unnu sex eða fleiri yfirvinnutíma
á viku. Rúm 15% unnu fleiri en 21 yfirvinnutíma á
viku. Algengast var að konur ynnu 0 til 5 yfirvinnu-
tíma á viku en athyglisvert í þessu sambandi er að yf-
irvinna maka virðist hafa meiri áhrif á streitu en eig-
in yfirvinna.
59% vilja vinna minna
Lóa Birna og Guðný Elísabet segjast hafa farið út í
verkefnið með ákveðið markmið í huga en þeim
finnst ekki vanþörf á að Islendingar hugsi sinn gang
og endurskoði forgangsröðina. Hér á landi sé lögð of
mikil áhersla á að vinna mikið og eignast hluti a
kostnað fjölskyldunnar.
„Við viljum sjá yfirvinnu minnka, auka sveigjan-
leika í starfi og stytta vinnuvikuna og þannig draga úr
streitu. Við vorum báðar í MS námi í sálfræði við Há-
skólann í Arósum og kynntumst því að í Danmörku
er mun styttri vinnutími og þykir það sjálfsagt mál. A
Islandi er hins vegar breytinga þörf og einhvers stað-
ar þarf að byrja þessa viðhorfsbreytingu. „