Vera - 01.08.2002, Page 52

vera
l\IO LOGO
Hulda Gestsdóttir skrifar um metsölubók Naomi Klein
r
„Er ég menningarlega siðlaus?" Þessi spurning og fjöldi ann-
arra vaknaði við lestur bókarinnar NO LOGO eftir Naomi
Klein. Bókin kom fyrst út í Bretlandi árið 2000 en hefur verið
þýdd á fjölda tungumála og slegið öll sölumet. Henni hefur
verið líkt við Das Kapital og er sú samlíking ekki fjarri lagi að
því leyti að við búum í heimi sem þróast sem aldrei fyrr í átt
að markaðsvæðingu kapítalísks hagkerfis. NO LOGO var til-
nefnd af The Guardian sem besta bók ársins og hlaut bók-
menntaverðlaun þeirra árið 2000. Naomi var einnig valin
kona ársins sama ár hjá bandaríska kvenréttindablaðinu Ms.
Naomi Klein
#
Klein fæddist í Montreal í
Kanada árið 1970 og hefur
starfað sem blaðamaður
hjá ýmsum fjölmiðlum og
fengið verðlaun fyrir skrif
sín. Hún hefur flutt fyrir-
lestra í háskólum og tíma-
ritsgreinar hennar hafa
birst í blöðum eins og
Newsweek International
og The New York Times.
Auk þess skrifar hún vikulega dálka í Globe & Mail.
NO LOGO mætti þýða á íslensku ENGIN VÖRU-
MERKl. En Naomi varar við því að nafn bókarinnar
sé tekið of bókstaflega. Titillinn só frekar tilraun
hennar til að útskýra hvað henni finnst vera tilhneig-
ing hjá ungu, pólitísku hugsjónafólki og þrýstihóp-
um; að það muni beina spjótum sínum í nánustu
framtíð gegn alþjóðafyrirtækjum og fyrirtækjasam-
steypum sem arðræna þriðja heiminn í skjóli hnatt-
væðingar.
I bókinni fjallar Naomi um hnattvæðinguna, upp-
haf hennar og áhrif. Þar segir hún frá því hvernig
framleiðendur merkjavöru hafa notað þróunarríkin
og ódýrt vinnuafl til framleiðslu á merkjavöru og
eyðilagt um leið margt af sérkennum þjóða heimsins.
Bókin er fyrst og fremst byggð á rannsóknum Naomi
á því hvernig þessi stórfyrirtæki starfa að markaðs-
setningu, útfærslu hugmynda, duldum áróðri og
misnotkun vinnuafls. Hún útskýrir hvernig við glöt-
um niður menningu okkar og menntun í skjóli
hnattvæðingar. Hvernig þrælamarkaðurinn í verk-
smiðjunum stækkar í ríkjum þriðja heimsins og
hvernig þróunin endar í menningarlegu siðleysi.
Neikvæð einkenni hnattvæðingar
Naomi hefur farið víða um heiminn til að skoða
þessi neikvæðu einkenni hnattvæðingarinnar sem
henni finnst alltaf koma betur í ljós í samfélaginu.
Neðanjarðarhagkerfið sem þetta skapar og hún grein-
ir frá í bókinni nær yfir öll landamæri og hefur við-
gengist í nokkrar kynslóðir.
Hnattvæðing (globalization) þýðir í raun heimur
án landamæra þar sem hugmyndin er sú að lifa í for-
dómalausum heimi þar sem réttur allra er jafn, án til-
lits til stöðu, litarháttar og trúarbragða. Við hnatt-
væðingu eru að sjálfsögðu kostir og gallar. Naomi
bendir á gallana þar sem þriðjaheimsríki ríkin eru
arðrænd í nafni alheimsvæðingar og bilið milli fá-
tækra og ríkra breikkar. I bókinni vitnar hún til fjölda
viðtala sem hún hefur átt við verkafólk, t.d. í suð-
austur Asíu og byggir niðurstöður sínar á.
Bókin er skemmtilega skrifuð og löngunin til
þess að vita meira eykst. Það sem er mjög sláandi við
lestur bókarinnar er að komast að því að við erum öll
þátttakendur í ferli þar sem lögmálið um framboð og
eftirspurn ræður ríkjum og lítill kostnaður við fram-
leiðsluna hámarkar gróðann. En þrátt fyrir að lágur
framleiðslukostnaður náist skilar sparnaðurinn sér
ekki í lægra vöruverði til neytandans né í hærri laun-
um verkafólksins.
GAP, Nike og Microsoft
I einni fyrirtækjaheimsókn Naomi til Indónesíu 1997
komst hún að því að flest verkafólkið sem vinnur 1
verksmiðjunum er á aldrinum 15-21 árs. Þessi verk-
smiðja framleiddi fatnað fyrir GAP, Nike og Liz
Clairbone. Laun verkafólksins voru tveir bandaríkja-
dalir á dag, sem jafngildir um 170 íslenskum krón-