Freyr - 01.05.2004, Qupperneq 58

Reynsla bænda af því að
hafa Þoku genið í fjár-
stofninum
oku-genið, sem rekur
upphaf sitt til ærinnar
Þoku á bænum Smyrla-
björgum í Suðursveit, var stað-
fest árið 1983. Þá var sýnt fram
á að um væri að ræða eitt gen
sem í arfblendu ástandi eykur
frjósemi um 0,6-0,7 fædd lömb
eftir hverja á. Þessi sömu áhrif
hafa verið staðfest í öllum at-
hugunum síðan. Sömu áhrif af
geninu hafa fundist í Cheviot fé
í Skotiandi en Þokugenið var
flutt í það fé með sæðisflutning-
um héðan fyrir tæpum tuttugu
árum.
Strax árið 1984 voru þrír hrútar,
sem höfðu Þokugenið, teknir til
notkunar á sæðingarstöðvunum
og voru fyrstu afkvæmi þeirra því
fædd árið 1985 á búum víða um
landið. Síðan hafa íjórir aðrir
hrútar, sem hafa haft eiginleikann,
verið á sæðingarstöðvunum og
þannig stuðlað að dreifmgu hans.
Vorið 2003 leituðum við til 90
fjárbænda um allt land með spum-
ingalista þar sem spurt var um
reynslu þeirra af þessu fé. Samtals
bárust svör frá 53 af þeim búum
sem leitað var til. Tilefni könnun-
arinnar var heimsráðstefna um
stakerfðir hjá sauðfé sem haldin
var í Frakklandi í desember 2003
og voru niðurstöður kynntar þar.
Búin, sem þátt tóku í könnun-
inni, vom mjög breytileg að stærð
en að meðaltali líklega talsvert
stærri en meðalbúið í landinu.
Þannig vom fímm af þessum bú-
um með færra en 100 ijár en 13
þeirra vora með yfir 500 fjár á
fóðmm.
Hlutdeild ánna, sem vom með
Þoku-genið, var ákaflega breyti-
leg milli búa en spumingunni um
hlutfall áa með genið var ekki
alltaf svarað á sömu forsendum.
Sumir miðuðu greinilega við
hlutdeild ijár af þessum uppmna
í hjörðinni en ekki þann hluta
ánna sem hafði sannað sig að
hafa genið. Ljóst er samt að i
langflestum tilvikum er hlutfallið
lágt í hjörðinni, oftast innan við
10%, en einstaka bú fínnast þar
sem hlutdeild þessa fjár er miklu
meiri en það.
Spurt var um hvenær genið
hefði komið í hjörðina. I yfirgnæf-
andi meirihluta tilvika gerðist það
við sæðingar með fyrstu hrútun-
eftir
Jón Viðar Jónmundsson,
Rt
um sem notaðir vom á stöðvun-
um, en einnig er að fínna bú þar
sem þetta fé kom með fjárskiptafé
yfírleitt um eða laust eftir 1990.
Síðan var spurt um hvemig
Þokugeninu væri viðhaldið í
hjörðinni. Nánast allir gera það
með að setja á undan ánum sem
hafa verið til á búinu og em með
genið. A um helmingi búanna
hafði geninu verið viðhaldið (eða
útbreiðsla þess aukin) með því að
nota hrúta sem höfðu genið. Um
fjórðungur búanna tilgreindi að
sæðingahrútar sem hafa genið
hefðu verið notaðir til að viðhalda
því í stofninum.
Kostir og annmarkar
VIÐ ÞOKU-GENIÐ
Menn em yfirleitt sammála um
að kostir þessa fjár væm fólgnir í
aukinni frjósemi hjá ánum sem
hafa genið og sú aukna frjósemi
stuðlaði síðan að aukinni hag-
1. tafla Hlutfallsleg skipting svara við nokkrum
spurningum um reynslu af ám sem hafa Þoku-genið.
Spurninq Já (góð) (eðlileg) Nei (slök)
Óeðlileg vanhöld lamba 24 76
Ending ánna 4 74 22
Óeðlilegar júgurskemmdir 36 64
Vanin lömb milli ánna 85 15
Ófrjóar ær 36 64
158 - Freyr 4/2004