Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.04.1919, Síða 76

Ó6
TIMARIT ÞJÓÐRÆKNJSFÉLAGS ÍSLENDINGA.
lendu höfðingjar helztu menn í
J»eim landshlutum, sem þeir lögðu
undir sig, sverja sér eiða og trygð-
ir, sem oftast entust illa og voru
ekki til frambúðar.
1264 gekk ísland undir konung,
sem síðan gaf landinu lögin, og
tók af því skatta. Islendingar
byrjuðu að dotta í löggjöf, líkt og
átti sér stað með Norðmönnum.
Málið, sem þeir töluðu, var enn
sama málið, sem er á Islendinga-
sögum, Sturlungu og Heims-
kringlu, en án efa líkast málinu á
Sturlungu, sem er nokkru yngra.
Áður en landsmenn fengu friðinn,
hafði Snorri Sturluson ritað hin
ódauðlegu verk sín, Heimskringlu
og Snorra-Eddu, og Sturla Þórð-
.arson hafði ritað mikið af Sturl-
ungu og sum önnur rit sín, en ýms-
ir höfundar skrifað Islendingasög-
ur. Við stjómarfars'breytinguna
hurfu rósturnar innanlands. Menn
hættu að berjast hundruðum eða
þúsundum saman liver við annan.
Landsmenn tóku á sig náðir, eftir
■60 ára innanlands-óeirðir. — Is-
lendingar höfðu fengið friðinn.
II. Landsmenn sofna frá
stórræðunum.
Það, sem vanst við friðinn, var
ró innanlands, í samanburði við
það, sem áður var. Erlendir menn
ýmsir, sem hingað voru sendir eða
liingað komu, gjörðu tilraunir til
að kúga landsmenn, en yfirgangi
þeirra lauk jafnan skjó-tlega, því
þeir voru teknir af lífi, eftir að
liafa vaðið uppi. nokkurn tíma,
oftast st.uttan tíma. Is'Tendingar
höfðu fengið yfir sig framkvæmd-
arvald, en það var fjarlægt vald,
sem vissi lítið hvað liér gerðist.
Um innlendar stjórnarráðstafanir
almenningi til góðs var ekki frem-
ur að tala eftir að landið gekk und-
ir konung, fremur en fyrir þann
tíma. Skattar og fésektir, sem
ekki þurftu til þess að halda Al-
þingi uppi'—og ekki voru biskups,
kirkju eða klaustra tekjur—gengu
í konungssjóð. Skylda konungs-
ins var aftur á móti, að lialda uppi
lögum og réttindum landsmanna,
ha'lda við friði innanlands og sjá
um, að minsta kosti fjögur skip
sigldu á áii til landsins, því ef all-
'ir korn-innflutningar stöðvuðust,
þá stóð hungrið fyrir dyrum. Að
minsta kosti hvíldi Jíetta fjarlæga
vald létt á landsmönnum, það liafði
tæpast bolmagn til að kúga þá, og
mun heldur ekki hafa haft neina
löngun til þess að stjórna öðru vísi
en vel, því IsTendingar gátu þá sagt
konungi upp trú og hollustu.
■ Höfðingjarnir liöfðu fengið vald
yfir sig, sem hélt yfirgangi þeirra
á Sturlungaöldinni niðri, en auk
konungsvaldsins óx upp vald kirkj-
unnar í landinu. Fyrir 1264 höfðu
höfðingjarnir, eða aðall landsins,
ávalt brotið biskupsvaldið á bak
aftur, hvenær sem þeim þótti við
þurfa. Þeir gerðu það, hvort sem
biskupinn, eins og Guðmundur
góði, eyddi fé stólsins og fór um
með rupli og ólögum, eða flakki og
sníkjum, eða biskupinn, eins og
Þorlákur helgi, vildi vanda um sið-
ina og hafði rétt að mæla. Nú
varð höfðingjavaldið að lúta kon-
ungi, og' kirkjan hóf brátt að sýna
vfirg ang við landsmenn. Biskup-
arnir voru orðnir voldugustu
mennimir í landinu. Þeir sóttu