Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.04.1919, Side 118

Þjóðræknissamtök meðal Islendinga
í Vesturheimi.
Eftir séra Rögnvald Pétursson.
-MANGT mál yrði ‘það, ef ræki-
J®Q|j lega ætti að skýra frá öll-
>$N’ I unx þeim samtökum og fé-
lagsstofnunum, er Islend-
ingar vestan liafsins liafa kornið á
fót, þjóðerni sínu til viðhalds, á
þessum aldar hehningi, sem liðinn
er síðan hinir fyrstu kornu hingað
til álfunnar, til þess að setjast hér
að. Samtökin, er liafin liafa verið
í þeim tilgangi, félögin, er stofnuð
liafa verið, eru orðin mörg. Svo
mikilT er félaga- og fyrírtækja-
fjöldinn, að ]ió ótrúlegt niegi virð-
ast, verður hann tæpast talinn.
Ef í ýmsuxn atriðum að skoi*t hefir
liugsun og ákveðinn tilgang með
stofnun allra þessai*a fyrirtækja,
þá er liitt þó eins skýrt, að hvorki
hefir skort vilja eða löngun til þess
að varðveita það, sem þjóðin liing-
að flutta átti dýrmætast og bezt í
eigu sinni, og lýsir það með hvaða
hugarfari fólk flutti hingað og
hvernig hugurinn lá til ættjarðar-
innar og þjóðarinnar heima. Það
hafði ekki þjóðernislega klæða-
skifti um leið og leystar voru land-
festar né gekk úr ætt eins og sauð-
ur gengur úr reifi.
Að menn urðu eigi ávalt ásáttir
og sanmiála um fyrirkomulag, að
nöfnin voru mörg, er gefin voru
þessum félögs-samtökum og að
kepst var við með lagasamningi
að tína alt til, er einhverjum kom
til hugar að félagið myndi geta
gjört, getur fyrir komið, þótt eigi
sé um afar mikil kappsmál að
ræða. En markmiðið var eitt og
hið sama, og eins og skáldið Einar
Hjörleifsson komst að orði í þá
daga: ‘ ‘ Að verða menn með mönn-
um hér, þars mæld oss leiðin er.”
Það væri fróðlegt, einkum fyrir
seinni tímann, ef samið væri
greinilegt yfirlit yfir félagssam-
tök þessi fram að þessum tíma, og
myndi fátt lýsa betur því þroska-
stigi, er þjóðin stóð á um það leyti,
sem útflutningar liófust frá Is-
iandi, eðli hennar og hugsunar-
liætti, og svo livaða breytingum
hún hefir tekið síðan. En engin
tök eru á því, að rita svo ítarlega
um það mál í þetta sinn. Bæði er
það, að eigi eru öll þau skilríki
fyrir liöndum, er til þess þurfa og
svo liitt, að allur söfnunar- og
undirbúningsfrestur er liðinn.
Hafði Félagsstjórnin samið við
mann um að gjöra þetta verk, er
gagnkunnugur er félagslífi Islend-
inga liér frá fyrstu byrjun, en sér-
stakra orsaka vegna varð liann að
gefa það frá sér á síðustu stuudu.
Iiér verður því eigi um annað að
ræða, en mjög stutt og ófullkomið
sög-uágrip, af því lielzta, er gjört
hefir verið.
Þegar fara á að telja samau
hvaða verk það eru helzt, sem að-