Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1940, Síða 37

RÖGNVALDUR PÉTURSSON
15
glöggskygni sérfræðingins í hinu
einstaka. Fyrir augum séra Rögn-
valds, var hið norræna eðli og norræn
menning sá þátturinn í lífi og menn-
ingu íslensku þjóðarinnar, sem er
sterkastur og haldbestur, þó að aðrir
þættir hafi fléttast þar inn í; eða,
með öðrum orðum, það mætti líkja
þessu eðli við lífskraft plöntunnar,
sem grein er sniðin af; hinn uppruna-
legi lífskraftur plöntunnar sjálfrar
lætur greinina festa rætur, sé henni
stungið niður í jörðina, og lætur
hana þroskast, svo að hún verður að
sjálfstæðri plöntu; hann er eins kon-
ar óþrjótandi máttur, sem getur lifað
þúsundir ára, þó að plantan, sem
greinin var fyrst sniðin af, deyi. Hin
forna menning norrænna þjóða, sið-
speki þeirra og lífsviðhorf voru, að
honum fanst, sá andlegur máttur,
sem ætti stöðugt að endurnýjast í
afkomendum norrænna manna, hvar
í heiminum sem þeir væru, og við
hvaða ytri skilyrði sem þeir byggju.
Að skifta á þessu og einhverju öðru,
sem í eðli sínu væri ónorrænt, væri í
rauninni að selja frumburðarrétt sinn
fyrir einn málsverð, að kasta frá sér
arfinum, sem væri lífsins dýrmæt-
asta gjöf til hvers íslensks einstakl-
ings. Mörgum fanst, og það ef til
vill ekki alveg að ástæðulausu, hann
^eggja stundum of mikla og of ein-
hliða áherslu á þetta, svo að hann
jafnvel viðurkendi ekki andleg verð-
mæti, sem af öðrum togum væru
spunnin. En þetta var hans sann-
færing, og hún varð æ rótgrónari og
styrkari eftir því sem aldurinn færð-
Jst yfir hann.
Þess er áður getið, að þegar hann
var við nám við Harvard háskólann,
stofnaði hann og hinir tveir íslend-
ingarnir þar félag, sem í rauninni
var þjóðræknisfélag, þó smátt væri.
Mér er ekki kunnugt um, hvort
nokkrir fleiri voru í þessu félagi, né
heldur, hvernig störfum þess var
háttað. En það, að slíkt félag var
myndað þar, sýnir, hversu mikið
áhugamál honum og félögum hans
var, að halda við þjóðernismeðvit-
undinni. Og strax á fyrstu prest-
skaparárum hans, báru ræður hans
einatt vott um það sama. Hann vitn-
aði stöðugt í spakmæli Hávamála
og annara forn-íslenskra rita; mikið
oftar, ef eg man rétt, heldur en í
speki Orðskviðanna og Prédikarans.
Og einu ári eða svo áður en hann dó,
var hann staddur á fundi með tíu
eða tólf prestum suður í St. Paul í
Minnesota og þar talaði hann, með
jafnvel meiri mælsku og hrifningu
en hann átti vanda til, um ágæti
hinna forn-norrænu siðakenninga.
f Tímariti Þjóðræknisfélagsins, 1.
til 4. og 6. og 8. árgangi er löng rit-
gerð eftir hann um þjóðernissamtök
íslendinga í Vesturheimi, sem þegar
hefir verið á minst. Ritgerðin er
hin merkilegasta, full af fróðleik um
félagsmál í íslenskum bygðum vest-
an hafs; enda hafði hann safnað að
sér flestum þeim heimildum, sem fá-
anlegar voru um það efni. Félags-
samtökin, sem hann lýsir þar, voru
náttúrlega ekki öll þjóðernisleg í
þrengri merkingu. f innganginum
að ritgerðinni gerir hann grein fyrir
skoðun sinni á, hvað þjóðernisleg
samtök séu, og hann segir, að það
sé öll viðleitni til þess að auka veg
og virðingu íslendinga meðal ann-
ara þjóða í landinu. Eg tek hér
upp nokkur orð úr þessum inngangi,
sem sýna betur en eg fæ lýst, hvað