Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1940, Síða 89

Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1940, Síða 89
FIMM ALDA AFMÆLI PRENTLISTARINNAR 67 er það, að Gutenberg hafi prentað báðar þessar biblíur. En þó er sá hængur á því, að hann hafði tapað í skuldamálum við ríkan gullsmið og bankamann, er Johann Fust hét, og orðið að afsala sér til hans einka- réttinum í prentáhöldunum, áður en 42 línu biblían var full-prentuð. Urðu Fust og tengdasonur hans, Peter Schöffer, síðan aðalprentarar í Mainz um langa tíð. Örfáum árum eftir þennan atburð gáfu þeir út Sálma með sömu leturgjörð, prentaða í þremur litum, hið mesta listaverk. Er það áreiðanlega fyrsta litprentuð bók, því eldri skrautútgáfur bóka, og þar á meðal 42 línu biblían, eru skreyttar með hendinni, eins og tíðk- aðist með handrit áður. Nöfn þeirra og ártal er á þessum “psaltara”, og hélst sá siður að mestu eftir það. Meiri líkur eru fyrir því, að Guten- berg hafi prentað 36 línu biblíuna, því letrið á henni er samskonar og á kvæðisbroti, er fundist hefir, og sterkar líkur eru til, að hann hafi prentað í Strazbourg, eða strax eftir að hann flutti heim aftur. Eftir að Gutenberg varð að slíta sambandi við Fust, átti hann við þröngan hag að búa, en þó fékst hann við prent- verk til dauðadags. Er sagt, að Adolph erkibiskup í Mainz hafi styrkt hann að einhverju leyti síð- ustu æfiárin. Hann andaðist að Hkindum snemma á árinu 1468, þá um eða yfir sjötugt, því í febrúar það ár gerir vinur hans, sem lánað hafði honum peninga fyrir prentá- höld, tilkall til allra verkfæranna, °g fær þau samkvæmt dómi. í fljótu bragði mætti virðast und- arlegt, hvílíkur ljómi stafar af nafni Gutenbergs, þegar litið er yfir allan aðdragandann. En því verður ávalt að svara á sama hátt. Hugvitsmaður- inn kemur auga á möguleika og nyt- semi hlutanna, og baetir svo jafnan við sjálfur, því sem mestan ríður bagga muninn. Enginn stafur er til frá þeim tíma er sanni að Evrópu- menn hafi kynst list Kínverja, enda voru litlar eða engar samgöngur við Austurlönd á því tímabili. Tréskurð- ar prentunina hefir hann vafalaust þekt. En hún var í algjörðri gagn- setningu við sundurlaust letur. Meiri líkur eru til, að hann hafi víkkað og fært út verksvið sitt á grundvelli gullsmiðanna, sem margir voru lista leturgrafarar og bjuggu óefað til gyllingaráhöld bókbindar- anna. En samt má alsendis ekki gjöra minna úr hugkvæmni hans fyr- ir það. Áður en til mála kom að prenta, varð að höggva á stálstöppur alla stafina, hamra þá þar næst í kop- arblending; er þá kominn fyrsti hluti mótsins, og að síðustu var svo letrið sjálft steypt. Var þetta vitan- lega alt gjört með hendinni lengi vel. Stafirnir voru steyptir, einn í senn, og fágaðir á eftir. Er sagt að um 400 stafir hafi verið fullgjörðir á dag með þessari aðferð. Nú er þetta gert í vélum, með þvílíkri nákvæmni, að sandsmátt letur þekkist ekki frá því stærsta af sömu gerð, ef það er skoðað undir stækkunargleri, og hraðinn vitánlega margþúsundfald- aður. Marga örðugleika varð að sjálf- sögðu af yfirstíga í fyrstu, svo sem að finna hentugan málmblending, sem auðvelt væri að steypa, og ekki væri of linur eða of brotgjarn, sömu- leiðis að búa til nothæfa prentsvertu, (sem reyndar er ekki ávalt svört).
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172
Síða 173
Síða 174
Síða 175
Síða 176
Síða 177
Síða 178
Síða 179
Síða 180
Síða 181
Síða 182
Síða 183
Síða 184
Síða 185
Síða 186
Síða 187
Síða 188
Síða 189
Síða 190

x

Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga
https://timarit.is/publication/895

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.