Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1940, Blaðsíða 125

ÞINGTIÐINDI
103
gerð til þess að rökræða þjóðræknis-
starfsemi vora; en drepa vil eg á nokkur
grundvallaratriði í sambandi við hana.
Alloft hefir þjóðsagan um álfakonuna,
sem átti sjö börn í sjó og sjö í landi,
verið heimfærð upp á oss Vestur-lslend-
inga, og ekki út í bláinn, því að eðlilega
togast heimalandið og fósturlandið, og
áhrifin frá þeim, æði oft um oss. Þetta
er harmsaga allra útflytjenda, en getur
líka orðið þeirra sigursaga, ef þeim
tekst að skapa hið rétta jafnvægi og
samræmi í lífi sínu og starfi. Líklega
hefir oss stundum fundist eins og
Klettaf jallaskáldinu:
Eg á orðið einhvern veginn
ekkert föðurland.”
En þessa afstöðu Stephans G. Steph-
sonar, og hún er einnig afstaða vor af
eldri kynslóðinni, túlkar dr. Sigurður
Nordal skarplega, eins og honum er lag-
ið. í hinni prýðilegu inngangsritgerð
sinni að úrvalinu úr Andvökum Steph-
ans, sem nýlega er komið út. Dr. Nor-
úal farast þannig orð um skáldið:
“Hann átti frá æskualdri til dauða-
úags við það böl að búa að lifa fjarri
Því landi, sem hjartarætur hans voru
grónar við. Flestum verður ofurefli að
slitna ekki sundur á þessu, og því erfið-
ara sem imyndunaraflið og tilfinning-
arnar eru ríkari. önnur hættan er að
Þjást af seiðandi heimþrá, gylla æsku-
landið fyrir sér um of, einangrast frá
hinu erlenda umhverfi. . . . Hin er sú
að reyna að skera á taugatengslin við
®ttjörðina, selja frumburðarréttinn, líta
smáum augum á hina voluðu þjóð og
kappkosta að verða erlendur með lífi og
Sal Fáum Islendingum lánast þetta
°g engum meinalaust. Til þess er
jttenning vor of sérstæð og æskuminn-
iagarnar frá landinu, “sem líkist eng-
Um löndum”, of máttugar.
Hið furðulega þrek til þess að skapa
sér samræmi úr sundurleitni, sem
tephani var gefið, kemur fram í sam-
úð hans við ísland og Ameríku. Hann
Var nógu viðfaðma til þess að skifta sér
rnilli tveggja heimkynna, föðurlands og
fósturlands, og vera báðum góður son-
ur.”
Þetta er spaklega sagt, og mætti vera
oss bæði til íhugunar og eftirbreytni.
Ennfremur segir dr. Nordal: “Það hefir
verið styrkur og sómi íslendinga vestan
hafs, hversu vel þeim hefir lánast að
vera í senn trúir uppruna sínum, bera
hag og sóma íslands fyrir brjósti, og
góðir þegnar þeirra rikja, sem þeir hafa
svarið hollustu.” Þetta er fagur vitnis-
burður og vonandi, að vér eigum hann
skilið. En hvað sem því líður, þá meg-
um vér vel brenna þessi orð hins snjalla
vinar vors og skygna velunnara inn í
hugskot vor og hafa þau sem þjóðernis-
legan áttavita. Þau eru staðfesting
fyrstu málsgreinarinnar í félagslögum
vorum, og ættu fyrir þá sök, að tala enn
beinna og kröftugar til vor.
Margt ágætt og eftirtektarvert hefir
verið ritað um þjóðræknisstarfsemi
vora og baráttu i landi hér. Meðal þess
allra merkasta og íhyglisverðasta er hin
timabæra ritgerð dr. Nordals: “Fram-
tíð íslenskrar menningar í Vesturheimi”
(Tímarit Þjóðrœknisfélagsins, 1937). Þá
grein er holt að endurlesa öðru hvoru,
svo fast er þar gripið á málunum og
djarflega horfst í augu við staðreyndir,
aðstöðu vora alla og þá örðugleika, sem
á vegi vorum eru í þjóðernislegri við-
leitni vorri.
Dr Nordal telur þrjá meginþætti þjóð-
rækninnar: tungu, þjóðernisvitund og
menning, og skilgreinir hvern þeirra um
sig all-ítarlega. Honum skilst fylli-
lega, “að ensk tunga hlýtur að verða
höfuðmál, móðurmál, hinna íslensku
ætta í Vesturheimi, og er þegar orðin
það að miklu leyti.” En hann vill láta
halda íslenskunni við í lengstu lög, og
leiðir sterk rök að þvi, hvernig læra
megi hana sem aukamál. Honum dylst
eigi hvert stefnir með viðhald tungu
vorrar og hverjum vandkvæðum það
er háð, en í þvi sambandi falla honum
svo orð, og þau eiga sérstakt erindi til
vor þjóðræknismanna:
“En þó að staðreyndin sé ein og hin
sama, má bregðast við henni með
ýmsu móti. Sumir menn eru svo gerð-