Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1940, Blaðsíða 62

40
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
landi. Þar tengdist hún landi sínu
°g þjóð þeim nánu og föstu böndum,
sem þessi bók og önnur rit hennar
bera órækast vitni. Einungis sá
einn, sem nærst hefir og þroskast
við móðurbrjóst íslenskrar dalabygð-
ar, þar sem heitastar ástir hafa tekist
með umhverfinu og íbúunum, getur
túlkað íslenska náttúrudýrð og þjóð-
lega menningu eins fagurlega og hér
er gert.
Það á alveg eins við, nema fremur
sé, um hinn stóra sagnabálk Huldu:
Dalafólk (I. og II., 1936 og 1939) ;
er þar ekki um neitt smáræðisrit að
ræða, því að fyrra bindið er nærri
400 bls. og hið síðara rétt innan við
350 bls. Hér færist ættborin dóttir
dalanna það umfangsmikla bók-
mentastarf í fang, að lýsa dalafólk-
inu, íslensku sveitalífi og menningu
frá því á seinni hluta 19. aldar og
fram á vora daga, og í rauninni
lengra fram, því að í seinna helming
sögunnar blánar einnig fyrir fram-
tíðarlöndum — óskalöndum skáld-
konunnar.
Fyrsta bindi Dalafólks er um ann-
að fram saga æsku- og þroskaára
höfuðpersónunnar, fsólar Gunnars-
dóttur, óðalsbónda í Klausturdal —
saga ásta hennar og ástarauna, því að
þessi gáfaða og glæsilega sveita-
stúlka er með afbrigðum hrifnæm,
og verður hvað eftir annað ástfangin
í efnilegum mönnum og aðlaðandi,
sem hún kynnist. Sannast hatram-
lega á henni fleyg orð Shakespeares,
þau, að vegur ástarinnar sé aldrei
sléttur, því að fsól fær eigi að njóta
þeirra manna, sem heilluðu hug
hennar. Valda þær raunir henni
mikilla hjartasorga; en sigrandi
gengur hún af þeim hólmi og sálar-
hreinni, því að hún hefir aldrei dauf-
heyrst við “klukkunum í sál sinni”,
þeirri æðri rödd, sem þar hljómar.
Kemur hún að lokum skipi sínu
heilu í höfn og hamingjusamlega; en
þessu bindi lýkur með því að hún
giftist æskuvini sínum, Sveinbirni
Stefánssyni, og setjast þau að búi í
Klausturdal.
Miklu fleiri koma þó hér við sögu
heldur en þau þrjú, sem nefnd hafa
verið, og persónulýsingarnar eru
yfirleitt mjög vel úr garði gerðar,
sumar með ágætum. Margþættu sál-
arlífi ísólar er lýst með djúpum
skilningi og kvenlegri nærfærni.
Sama máli gegnir um lýsinguna á
fóstru hennar, þessari afbragðskonu,
sem ber blæðandi sár í hjarta, en
annast umkvörtunarlaust og með
stakri fórnfýsi skyldstörf sín. Vel
er þeim einnig lýst Gunnari óðals-
bónda, Sveinbirni og Stefáni presti
föður hans. Svipað má segja um
margar aðrar sögupersónurnar.
Samhliða því, sem saga þessi er
auðug að persónulýsingum, er hún
fjölbreytt að atburðum, og gerir það
hana skemtilega og hugstæða. Sum
af æfintýrunum, sem fsól ratar í er-
lendis, eru meira að segja dálítið ó-
sennileg. Einkar hugljúfar og merki-
legar um margt eru, hinsvegar, lýs-
ingarnar á íslensku sveitalífi, heim-
ilisvenjum, atvinnuháttum og öðru
slíku, sem fléttaðar eru inn í frá-
sögnina; munu margir þeir, sem nú
eru á fullorðinsaldri, og eigi síður
hinir, sem komnir eru á efri ár, sjá
æskudaga sína speglast í þeim lýs-
ingum, þekkja þar aftur bernsku-
heimilið og umhverfið, “fólk og
frón”.
f seinna bindi skáldsögunnar er