Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1940, Side 54

32
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
þar sem þær fengu að læra alt það,
sem kostur var á.
Hulda var á unga aldri, er faðir
hennar gekst fyrir stofnun Sýslu-
bókasafns Þingeyinga, ásamt Pétri
Jónssyni á Gautlöndum, síðar ráð-
herra. Keyptu þeir merkar útlendar
bækur til safnsins, en Benedikt var
bókavörður og gegndi þeim starfa
með fágætri elju til dauðadags.
Framan af árum var bókasafnið
geymt heima að Auðnum, þó að þar
væri húskostur takmarkaður.l) Er
ekki erfitt að gera sér í hugarlund,
hver uppspretta fræðslu og ánægju
safnið var hinum bókhneigðu Auðna-
systrum. Faðir þeirra lét einnig
kenna þeim dönsku og ensku og
lagði kapp á, að þær lærðu vel móð-
urmálið. Fékk hann þeim því góða
heimiliskennara. Minnist Hulda Þor-
gerðar Helgadóttur frá Hallbjarnar-
stöðum í Reykjadal með sérstöku
þakklæti fyrir íslenskukenslu henn-
ar, og Sigtryggs bróður hennar,
framúrskarandi söngfróðs manns, er
stuðlaði drjúgum að söngment á
heimili foreldra skáldkonunnar. —
Mágur föður hennar, Hólmgeir Þor-
steinsson, hinn ágætasti söngmaður,
var þar einnig tíður gestur; sjálfur
var Benedikt faðir hennar hinn söng-
hneigðasti maður og fróðasti í þeirri
1) Þar sem Benedikt átti frumkvæð-
ið að stofnun lestrarfélags þess, er varð
grundvöllur Sýslubókasafns Þingeyinga
og annaðist frá'fyrstu tíð bókaútveganir
og bókavörslu þess, hefir hann verið
nefndur “faðir” Bókasafnsins. Fluttist
hann til Húsavíkur 1905 og var safnið
síðan um langt skeið geymt í barna-
skóla Húsavíkur. En er Benedikt var
áttræður var bókhlaða úr steini í ný-
íslenskum stíl reist þar í bæ, í heiðurs-
skyni við hann og Pétur Jónsson, og
bókasafnið flutt þangað. Góð yfirlits-
grein um safnið er í Samtíðinni, nóv.—
des., 1935, eftir ritstjórann, Sig. Skúlason.
grein, og sömdu þeir Sigtryggur
Helgason og hann ýms lög, er sum
hafa víðkunn orðið.
En það var eigi aðeins æskuheimili
Huldu, sem var hin mesta menning-
arstöð, eftir því, er þá gerðist í sveit-
um íslands, heldur fór þá hin mesta
vakningar og menningaralda um
Þingeyjarsýslu. Fer skáldkonan svo-
feldum orðum um það í bréfi til mín,
er eg hefi stuðst við um æfiatriði
hennar og æskuár:
“í Þingeyjarsýslu var þá voröld
ungra gáfumanna, er mentuðust ó-
trúlega vel, mest af sjálfsdáðum.
Urðu þeir margir síðan þjóðkunnir
menn, Eg skal aðeins nefna nokkra :
Skáldið Þorgils gjallandi, Jón í
Múla, þjóðkunnugt glæsimenni og
þingmaður; Pétur á Gautlöndum, al-
þingismaður og síðar atvinnumála-
ráðherra; Jakob Hálfdánarson, er á-
samt föður mínum stofnaði hið
fyrsta kaupfélag á íslandi og var
framkvæmdarstjóri þess um hin
fyrstu og erfiðustu ár; Magnús Þór-
arinsson á Halldórsstöðum í Laxár-
dal, er fyrstur íslenskra manna sigldi
til þess að læra ullariðnað og flutti
fyrstu tóvinnuvélarnar til íslands
(hugvitsmaður, fann upp dúnhreins-
unarvél, bjó til skrá fyrir peninga-
skáp, sem nú er þjóðareign) ; Stein-
þór Björnsson, steinhöggvari og
fyrsti lærði brúarsmiður íslenskur;
Kristján Jónsson Fjallaskáld og
Arngrímur Gíslason málari, sonur
Skarða-Gísla skálds. Fegurstu alt-
aristöflur íslands eru enn í dag
eftir Arngrím Gíslason. Þá má enn
nefna bræðurna Sigurð Jónsson a
Ystafelli, síðar ráðherra, og Árna
prófast á Skútustöðum í Mývatns-
sveit. Allir þessir menn voru vinir
|