Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1940, Side 63

HULDA SKÁLDKONA
41
haldið áfram frásögninni um heimil-
in tvö, sem teljast mega miðstöðvar
menningar í sveitinni, höfuðbólið
Klausturdal og prestsetrið Hvamm,
en húsráðendur á þeim bæjum,
Sveinbjörn Stefánsson og ísól Árdal
og séra Stefán Þorláksson koma sem
fyrri manna mest við sögu, þó að
sögupersónurnar séu eins og áður
miklu fleiri, margskonar fólk á öll-
um aldri. Sveitalífið er þó um margt
harla breytt frá því, sem áður var.
Ný öld er runnin upp, öld akvega,
rafljósa og bifreiða, véla- og tækni.
En í þessari lýsingu Huldu, þó að
árekstrinum milli hins gamla og nýja
sé lýst að eigi litlu leyti, dafnar hin
nýja menning í skjóli hinnar fornu
sveitamenningar, rétt eins og nýju
bæjarhúsin rísa á rústum hinna eldri.
Inn í lýsinguna á hinu breytta
sveitalífi fléttast svo margþætt frá-
sögn um örlög þeirra manna og
hvenna, sem þar lifa lífi sínu, og sú
frásögn er næsta fjölskrúðug og
uiannlýsingarnar löngum gerðar með
þeirri samúð, sem skáldkonunni er
eiginleg.
En eins og Huldu er tamast að
ieita hins göfugasta og besta í fari
uaanna, skoðar hún íslenskt sveitalíf
gegnum sama sjónarglerið, og bregð-
Ur upp myndum af þeirri fegurð og
Inenningarauðlegð, sem það hefir
hesta að bjóða. Með þessu er hún
ekki að draga fjöður yfir það, sem
naiður fer, heldur aðeins að reynast
trú sjálfri sér, lýsa því, sem finnur
sterkast bergmál í brjósti hennar.
Állur sori og saurugleiki eru sál
hennar eins fjarskyldir og myrkrið
er ljósinu. Má í því sambandi aftur
vitna til orða Einars Benediktssonar
í kvæðinu til hennar:
Þig hryllir við fegurð, sem hjúpar hvað
spilt er,
þú hatar þann kraft, sem vinnur hvað
ilt er,
og finnur, að kærleikans eðli inst
er ást til þess góða, hve lágt sem finst.
En þó segja megi, að aðdáun
Huldu á sveitalífinu — rómantík
hennar — geri henni stundum of-
bjart í augum, mun mega finna lýs-
ingum hennar stað í reynslunni og
ósjaldan í minningunní; á því þessi
skáldsagnabálkur hennar menningar-
sögulegt gildi.
Þjóðlegur blær, sem altaf hefir
verið eitt af höfuðeinkennum Huldu,
er hvarvetna yfir frásögninni í þess-
ari skáldsögu. Mál hennar er mjúkt
og hreint, “heilbrigt og laust við hið
skrúfaða prjál”. Þó mætti frásögnin
á köflum gjarnan vera orðfærri og
samanþjappaðri, það myndi auka á
áhrifagildi hennar. Eigi hefir skáld-
konunni heldur tekist, að flétta hina
mörgu þræði frásagnarinnar í eins
fasta og samræma heild og æskilegt
væri.
Annars verður þessi skáldsaga
hvað minnisstæðust fyrir hina miklu
fegurð, sem hún hefir að geyma,
fegurð, sem klædd er í hæfan bún-
ing óvenjulega ljóðræns stíls í ó-
bundnu máli.l)
1) Seinni hluti annars bindis þessar-
ar skáldsögu hefir að einkunnarorðum
fyrir fyrst kaflanum “Þótt þú langförull
legðir” og er þar vikið með hinum
hlýjustu orðum að heimför Vestur-ls-
lendinga í sambandi við Alþingishátíð-
ina. En löngu áður og við mörg tæki-
færi hafði það komið fram, hvernig
skáldkonunni liggur hugur til íslend-
inga í Vesturheimi; skáldum þeirra, er
heimsótt hafa ættjörðina, hefir hún
fagnað með fögrum ljóðum. í sama
anda er kvæði hennar “Landnámskon-
an”, tileinkað íslenskum landnámskon-
um vestan hafs, er birtist í þessu tíma-
riti 1933. Fagurt og sæmandi hinu látna
skáldi er einnig erfiljóð hennar um
Stephan G. Stephansson.