Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2002, Page 73

áður óþekkts vaxtar í hagnaði fyrirtækja. Hryðjuverkin í Bandaríkjunum þann 11. sept-
ember bættu gráu ofan á svart. Ahrif þeirra á hlutabréfaverð urðu þó skammvinnari en
flestir höfðu þorað að vona. Einum mánuði eftir hryðjuverkin var hlutabréfaverð á
heimsvísu orðið jafnhátt og fyrir þau og er nú um fimmtungi hærra en þegar það náði
lágmarki 21. september. Eindreginn ásetningur hagstjómaraðila um að sporna við áhrifum
hryðjuverkanna og versnandi efnahagshorfum hefur vafalaust leikið mikilvægt hlutverk
í þessari þróun.
Lækkun tekjuskattshlutfalls fyrirtækja úr 30% í 18% stuðlaði að almennri hækkun
hlutabréfaverðs. Úrvalsvísitala VÞÍ hækkaði um 6% daginn eftir að tilkynnt var um
skattalækkunina en það er mesta hækkun vísitölunnar á einum degi frá upphafi.
Raunvextir á íslenskum skuldabréfamarkaði eru mun hærri en víðast annars staðar. Að
því marki sem þeir lýsa einnig hærri ávöxtunarkröfu á innlend hlutabréf þá ætti V/H-
hlutfall (hlutfall verðs og hagnaðar) íslenskra hlutabréfa að vera lægra en annars staðar
að öðru óbreyttu.
Hlutabréfamarkaður hér á landi hefur þróast mjög hratt á undanförnum árum. Innviðir
markaðarins hafa styrkst og velta hefur margfaldast þrátt fyrir tímabundið bakslag í
seglin á síðasta ári. Hlutabréfaeign er almenn. Þótt mikilvægi hlutabréfamarkaðar í
þjóðarbúskapnum, mælt sem hlutfall markaðsvirðis og landsframleiðslu, hafi haldist
nokkurn veginn óbreytt síðastliðin tvö ár hefur það rúmlega fimmfaldast frá árinu 1995.
Er hlutfallið nú um 60% eða áþekkt því sem það er í mörgum viðskiptalandanna en öllu
lægra en þar sem hlutfallið er sem hæst. Ör þróun hlutabréfamarkaðar hér á landi hefur
á fáum árum gjörbreytt aðstæðum íslenskra fyrirtækja til vaxtar og útrásar.
Enn er þó ýmislegt sem betur mætti fara. Veltuhraði, þ.e. velta í hlutfalli af markaðsvirði,
er enn tiltölulega lítill hér á landi í samanburði við markaði á Norðurlöndum og helstu
hlutabréfamarkaði heims. Heildarvelta á hlutabréfamarkaði var 138 milljarðar króna árið
2001 en þarf að vera tvö- til þreföld sú fjárhæð til að veltuhraði sé sambærilegur við helstu
hlutabréfamarkaði. Virk viðskipti eru með tiltölulega fá félög. Þannig var hlutdeild
fjögurra veltuhæstu félaganna í heildarveltu um 43% og hlutdeild þeirra fimmtán veltu-
hæstu tæp 80%. Aukinn seljanleiki og virkari verðmyndun hlýtur að vera keppikefli
þeirra sem standa að íslenskum hlutabréfamarkaði.
Utanríkisviðskipti og greiðslujöfnuður
Mikil umskipti urðu í utanríkisviðskiptum á árinu 2001. Undanfarin ár hafði halli á
viðskiptum með vöru og þjónustu farið ört vaxandi, en á árinu snerist þróunin við og
útflutningur jókst töluvert á meðan innflutningur dróst verulega saman.
Umhverfi utanríkisviðskipta: Viðskiptakjör bötnuðu verulega á árinu, eða um 4,3%.
Verð útflutningsvara hækkaði um 23% en innflutningsverðlag hækkaði um 18%.
Gengislækkun krónunnar vegur þungt í breytingu á innflutnings- og útflutningsverði, en
gengisvísitalan hækkaði um 20% milli áranna 2000 og 2001.
Raungengi mælir hversu hátt verðlag er hér á landi miðað við helstu viðskiptalönd okkar
og er því mikilvægur mælikvarði á umhverfi utanríkisviðskipta. Miðað við neysluverð
hækkaði raungengi nokkuð frá árinu 1997 og fram á mitt árið 2000, eða um 10%, aðallega
vegna styrkingar á gengi krónunnar. Frá því gengi krónunnar tók að lækka á miðju ári
2000 hefur raungengi miðað við neysluverð fallið hratt, eða um 19% frá miðju ári 2000 til
ársloka 2001 og hefur raungengi miðað við neysluverð ekki verið lægra frá árinu 1980.
Raungengi á mælikvarða launakostnaðar mælir hversu há laun eru hér á landi í saman-
burði við viðskiptalönd okkar þegar tekið hefur verið tillit til framleiðni. Svipað og raun-
Tæknianná
2001/2002