Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2002, Page 261
setlagið verið mettað af vatni en ekki á hinum og því ekki hætta á ysjun í jarðskjálfta.
Samkvæmt þessum forsendum er talið að CPT- og SASW-aðferðafræðin gefi rétta mynd
af hættu á ysjum við Árbæjarveg í skjálftunum.
Mastur 96: í jarðskjálftunum 2000 seig undirstaðan undir mastrinu og var skipt um efni
undir henni þegar línan var lagfærð. Tekin var einn sáldurferill af efninu sem var undir
undirstöðunni og reyndist það vera sandur. Gerð var tillaga að líklegum borniðurstöðum
út frá athugunum í hliðstæðum efnum. Samkvæmt því benda þessar athuganir til þess
að CPT- og SASW-aðferðafræðin sé líkleg til að geta metið líkur á ysjun bæði undir
undirstöðunni og til hliðar við hana.
Mastur 85: Við undirstöðu undir mastur 85 er staðfest ysjun í setinu og sig bæði á
undirstöðunni og landinu. Efnið í gryfjunni var möl sem reyndist of gróf til að hægt væri
að bora með CPT-bor nema rétt niður í efsta hluta malarinnar. Valið var að áætla líklega
bormótstöðu út frá þessum takmörkuðu borniðurstöðum og athugunum frá hliðstæðum
fyllingarefnum. Niðurstöðurnar sýna að ekki ætti að vera hætta á ysjun hvorki undir
undirstöðunni né til hliðar við hana. Samanburðurinn sýnir að CPT-aðferðafræðin of-
metur malarsetið en ekki SASW-aðferðin.
Mastur 83: Við undirstöðu undir mastur 83 varð ekki vart við ysjun en undirstaðan er
grunduð á staurum sem ná niður á fastan botn. Efnið í gryfjunni var möl sem reyndist of
gróf til að hægt væri að bora með CPT-bor nema rétt niður í efsta hluta malarinnar. Valið
var að áætla líklega bormótstöðu út frá þessum takmörkuðu borniðurstöðum og
athugunum frá hliðstæðum fyllingarefnum. Samkvæmt niðurstöðum benda þessar
athuganir til þess að CPT-aðferðafræðin sé líkleg til að geta metið líkur á ysjun í
fyllingarefninu.
Niðurstöður
í júní 2000 urðu tveir jarðskjálftar, um 6,5 að stærð, í uppsveitum Suðurlands. Mikið var
um að sprungur opnuðust í vegstæðum og að vegir aflöguðust þannig að öldur mynd-
uðust í slitlaginu. Við háspennulínur var nokkuð um sig á undirstöðum og stagfestum,
undirstöður gengu til og algengt var að stög væru slök eftir skjálftana. Skemmdirnar
voru samt það takmarkaðar að umferð um vegi á Suðurlandi varð fyrir litlum töfum og
Vegagerðin var fljót að lagfæra skemmdir. Sama má segja um háspennulínurnar, að ekki
varð nein truflun á afhendingu rafmagns og tók Landsvirkjun aðeins nokkra daga að
lagfæra þau möstur sem aflöguðust. Jarðvísindamenn gera ráð fyrir að á Suðurlandi geti
komið jarðskjálfti allt að 7,0 að stærð og er þá líklegt að skemmdir geti orðið meiri en
urðu í júní 2000.
Til að draga lærdóm af Suðurlandsskjálftunum 2000 var ákveðið að sannreyna erlendar
aðferðir til að meta ysjunarhættu í íslenskum setlögum og jarðefnum með því að bera
saman mæli- og reikningsniðurstöður saman við það sem raunverulega gerðist í
jarðskjálftunum 2000. Valdir voru sex rannsóknarstaðir og voru tveir mælistaðir á
tveimur staðanna þannig að í heild eru rannsóknarstaðirnir átta. Við tvo staði var greini-
leg ysjun í Suðurlandsskjálftunum 2000, við aðra tvo staði var trúlegt að eitthvað
hliðstætt ysjun hefði orðið, ólíklegt við einn staðinn og ekki varð ysjun á þremur stöðum.
Allir rannsóknastaðir voru athugaðir með sýnatöku, snúnings-þrýstingsborun, CPT-
borunum og SASW-mælingum.
Aðferðafræðin sem notuð var við mat á ysjun var annars vegar byggð á CPT-mælingum
og hins vegar á SASW-mælingum. Til samanburðar var þó einnig beitt þríásaprófi á sýni
frá einum athugunarstaðnum.
Ritrýndar vísindagreinar
2 5 7