Fréttablaðið - 01.12.2012, Síða 106

1. desember 2012 LAUGARDAGUR| HELGIN | 78
Viltu ekki fara frá þessum manni?
Setningin skellur á hlustunum; hún heyrir
hvað amma segir en hverju á hún að svara?
Jú?
Nei. Hún getur ekkert sagt. Bara horft í
gaupnir sér eins og þegar hún var lítil og
hafði gert eitthvað ógurlegt af sér.
Ég skil bara ekki hvernig þér datt í hug að
giftast honum. Ég skil ekki einu sinni hvern-
ig þú getur kysst hann, hvað þá meir, segir
amma og horfir sorgmædd á dótturdóttur
sína sem situr andspænis henni. Álút með
svartan hárflóka ofan í augun sem ljómuðu
þegar hún var barn en eru ekki einu sinni
brún lengur heldur sokkin ofan í doða, grá
slikja liggur yfir þeim og húðin er líka grá-
leit, á vöngunum og undir hökunni grillir í
bólur. Hún hefur svínfitnað á örskömmum
tíma, brjóstin þrýsta á stuttermabolinn sem
er merktur bjórverksmiðju í Tékklandi.
Amma hennar hélt alltaf að hún hefði bein
í myndugu nefinu en meira að segja nefið
hefur skekkst, stelpan gekk á ljósastaur,
sagði hún og virtist segja satt, hvernig sem
hún fór að því. Viðkvæðið þessa dagana er að
hlutir gerist bara. Svosem við því að búast að
hún segði það líka núna.
Eyju finnst hún heyra hugsanir ömmu
sinnar, svo fastráðin í að skrifa skáldsögu
einn daginn að hún hreiðrar um sig í höfðum
annarra og hrifsar til sín hugsanir þeirra.
Þannig engist hún um af áhyggjum ömmu
sinnar af sjálfri sér þangað til augnaráð
gömlu konunnar verður óbærilegt.
Þetta gerðist bara, stynur hún loks og
kyngir hratt.
Hlutir gerast ekki bara, Eyja mín.
Ó jú. Jú jú jú, hlutir gerast bara. Hún hefur
varla gleymt snjóflóðunum fyrir vestan. Þau
gerðust bara.
Slys gerast, segir amma í góðlátlegum
viskutón. En hitt ákveður maður.
Hitt?
Við erum ákvarðanirnar sem við tökum.
Þú ert ósköp góð stúlka, þú tekur bara alltaf
rangar ákvarðanir. Viltu meira te?
Já, takk, segir Eyja og gjóar augunum
á handtösku ömmu sinnar; hún stendur
á borðsendanum og minnir á bísperrtan
kött sem bíður færis. Augnaráðið fer ekki
framhjá ömmu hennar þó að hún sé í miðju
kafi að skenkja te í rússnesku teglösin. Hún
fyllir þau af rjúkandi heitum vökva, bætir
mjólk út í annað glasið og stjakar því, ásamt
kúfuðu sykurkarinu, í átt til Eyju áður en
hún strýkur hendi laust yfir nýju lagn-
inguna. Hvítt hárið bylgjast í öldum yfir
laglegu en svipsterku andliti með djúpum
spékoppum og augum sem skipta litum;
þau verða mógrá í dagsbirtunni og ljóma af
ánægju með hárgreiðslukonuna niðri í sveit,
álíka bersögul um tilfinningar og augun í
unglingsstelpu þrátt fyrir myndugt fasið.
Hún lítur á handtöskuna og þaðan á dóttur-
dóttur sína. Segir: Ég vil gjarnan hjálpa þér
að taka góða ákvörðun.
Nú?
Amma tyllir gleraugum með gylltri
umgjörð á nefsoddinn og grípur töskuna.
Stingur hendinni ofan í leðrið; þessari kunn-
uglegu hendi með lifrarblettina á handarbak-
inu og fölbleikan lófa eftir uppvask í hálfa öld,
rauðmálaðar neglur og gullhring með fjólu-
bláum hnullungi á baugfingri. Eyja fylgist
með henni gramsa í veskinu með olíumál-
verkið hans Asger Jorn í bakgrunni: sjálf
staðfestan í annars óreiðukenndum heimi.
Hún dregur upp samanbrotinn vasaklút,
þerrar munnvikin og leggur hann frá sér,
síðan dregur hún upp hnausþykkt umslag.
Setur það á indverska borðdúkinn með vín-
rauða munstrinu og lítur í augu dótturdóttur
sinnar um leið og hún ýtir því mjúklega í átt-
ina til hennar, eins og Sikileyingur í vafasöm-
um erindagjörðum, og segir: Þú færð þetta í
gjaldeyri, ef þú ferð.
Hvað er þetta?
Hundrað þúsund krónur. Ég tók þær út hjá
henni Gullu þegar ég fór niður í sveit að ná í
kjúkling handa þér.
●●●
Augun fljóta þegar hann horfir á hana.
Ég gerði ekki ráð fyrir að þú gætir borgað
húsaleiguna svo ég sagði íbúðinni upp, segir
hún.
Hann lyftir brúnum. Það var ekki einu
sinni búið að borga þennan mánuð svo fyrir-
framgreiðslan brúar hann.
Og hvað?
Ég reyndi að segja þér það í gær, heldur
hún áfram. Ég ætla að skreppa til Svíþjóðar.
Skreppa?
Hún fitlar við tannburstann. Segir síðan já.
Hún ætli að skreppa þetta aðeins. Verða brún
og skrifa sögu. En síðan komi hún aftur og þá
geti þau fundið nýja íbúð. Ábyggilega miklu
betri en þessa.
Blessuð góða, vertu einlægari við okkur
bæði, hlær hann en hláturinn fjarar út í
kjökri. Blóðsprengd augun stara ráðvillt á
hana. Eins og þau hafa alltaf gert, frá því hún
slysaðist í fyrsta skipti heim með honum eftir
ball og hann greip fyrir andlit sér þegar hún
fór daginn eftir og sagðist deyja ef hún kæmi
ekki aftur.
Hún trúði honum.
Hún bítur á jaxlinn og segir: Ég er einlæg.
Hann hlær ennþá hærra.
●●●
Hættu að hlæja, biður hún.
Hann þagnar. Horfir á hana, bíður átekta.
Ég, segir hún.
Já?
Ég þarf að komast burt til að hugsa. Því ég
er búin að vera svo hrædd.
Hver er ekki hræddur?
Manstu, þegar handrukkarinn kom?
Þú sagðir mér bara frá honum.
En hann kom að hitta þig. Tvisvar.
Hann kemur ekki aftur.
Hvernig get ég vitað það?
Allt í einu grípur hann utan um hana, hratt
og klunnalega. Hvíslar að hann lofi því að
þessi náungi komi aldrei aftur. Hann skuli
sjá til þess. Bara ef …
Eyja mín?
Eyja rífur sig frá honum. Á miðri skörinni
stendur amma hennar með djúpa áhyggju-
hrukku og starir á Garrann.
Hann drúpir höfði. Snýst um sjálfan sig,
bosmamikill í skítugum kraftgalla og stingur
pípunni hratt ofan í vasann áður en hann
býður góðan daginn.
Góðan daginn! segir amma. Eruð þið að
kveðjast?
Ætli það megi ekki segja það, svarar Garr-
inn og mjakar sér nær veggnum þegar hún
tekur sér stöðu andspænis honum, í dökk-
blárri sumarkápu með hatt í stíl. Það stendur
fjöður upp úr hattinum sem gefur henni vald-
mannslegt yfirbragð.
Ætlaðir þú líka að laga til? tafsar Eyja.
Ég er komin til að sækja gardínurnar sem
ég gaf þér, svarar amma hennar. Það er best
að ég geymi þær. Varstu nokkuð búin að taka
þær niður?
Eyja deplar augunum hratt. Hvar eru gard-
ínurnar? Hún bara steingleymdi þeim. Setti
pokann einhvers staðar og ætlaði alltaf en …
Eyja mín, ítrekar amma hennar. Ég er að
tala við þig.
Eyja kinkar ört kolli. Já, pottþétt, tafsar
hún áfram. Örugglega.
Hvað áttu við með því, elskan?
Ætli ég sé þá ekki bara farinn, segir Garr-
inn hæglátur.
Nei. Bíddu aðeins!
Þú þarft að tala við ömmu þína.
Bíddu aðeins, amma!
Amma og Garrinn horfa bæði spyrjandi á
hana sem varpar öndinni léttar þegar Skíða-
drottningin stendur skyndilega í dyragætt-
inni …
Amma eða Garrinn hvort á að ráða?
Í bók Auðar Jónsdóttur Ósjálfrátt segir frá Eyju, ungri konu í djúpum vanda. Af (næstum því) kurteisi tók hún helmingi eldri
mann og óttalegan vandræðagepil upp á sína arma og situr föst. Í stórfjölskyldunni er merkilegur afi, gallaðir en heillandi
foreldrar og óútreiknanleg yngri systkini en kletturinn er amman í stóra hvíta húsinu, höfuðandstæðingur eiginmannsins.
SAMRÝMDAR Auður Jónsdóttir og amma hennar Auður Laxness á góðri stundu. Skáldsaga Auðar, Ósjálfrátt, er sjálfsævisöguleg og amma hennar leikur þar stórt
hlutverk.
Ósjálfrátt
Höfundur: Auður Jónsdóttir
Útgáfa: Mál og menning
Fjöldi síðna: 381