Læknablaðið : fylgirit - 01.08.1981, Blaðsíða 16

14
tæki, sem sýndi styrkleikamun myndmerkj-
anna í skönuninni. Þetta má gera á tvo
vegu. Annars vegar með þvi að kvikmynda
skönnunina jafnharðan og hún birtist á
sveiflusjárskjánum og hins vegar með tæki
sem kallast skönnunarbreytir. Fyrri aðferð-
in er tæknilega erfið, einkum ef skönnunin
er handunnin. Hin síðari hefur hins vegar
náð mikilli útbreiðslu og á henni byggjast
flestar nýjustu gerðir sónskanna.
scfnsía
MYND 8. — Lampi í skörwunarbreyti.
Skönnunarbreytirinn (mynd 8) er flókið
rafeindatæki, sem gegnir margháttuðu hlut-
verki. I sónskannanum er hlutverk hans
einkum að gera skönnunina ‘hæfa til sýning-
ar á sjónvarpsskjá og gefa hverju mynd-
merki gráan lit, breytilegan eftir styrk þess.
Skönnunarbreytirinn sameinar eiginleika
minnissjár og sjónvarpsmóttakara. 1 honum
eru tveir lampar. Annar tekur við mynd-
merkjum frá móttakaranum og varpar þeim
á forskaut, sem er hálfleiðari gerður úr 1000
xlOOO kísiltviildiseiningum. Þessar kísiltví-
ildiseiningar geta geymt rafhleðslu, sem er
breytileg frá einni einingu til annarrar. Þegar
rafeindageislinn fer yfir forskautið, sem í
þessu tilfelli er skjár úr kísiltvíildiseining-
um, skrifar hann niður myndina á kísilskjá-
inn. Myndina er síðan hægt að flytja yfir á
bakskaut myndlampa, sem er samræmdur
við staðlaðan 525 línu sjónvarpsmóttakara.
Myndin á kísilskjánum er þannig endurbyggð
sem sýnileg mynd á sjónvarpsskjá. Sjón-
varpsmyndin hefur ýmsa kosti. Hana má
senda samtímis inn á marga móttakara.
Skönnunina má hafa á skjánum eins lengi
og óskað er. Hana má mynda á röntgen- eða
ljósmyndafilmu eða varðveita á segulbandi.
Skönnunarbreytirinn leyfir stækkun á hluta
myndarinnar. Gráu litirnir í skönnuninni
hafa skapað möguleika á að sýna finni innri
byggingu margra líffæra og greina ýmsar
sjúklegar breytingar bæði staðbundnar og
útbreiddar t.d. æxli í kviðarholslíffæri og
útsæði í lifur.1315 Fjöldi gráu litastiganna
er nokkuð mismunandi eftir þvi, hver fram-
leiðir tækin. Flest eru litastigin 16. Því hefur
verið haldið fram, að mannsaugað greini
ekki fleiri en 10 grá litastig og af þeim sök-
um auki það ekki gæði tækisins að hafa lita-
stigin feiri en 10. Við rétta iýsingu munu þó
flestir geta greint allt upp í 16 litastig.1
Skyggniskannar:
Við venjulega skönnun með sneiðskanna
er sónkanni með einum breyti hreyfður yfir
svæðið sem myndað er. Með þessari aðferð
tekur 10 sekúndur að taka hverja mynd.
Hver einstök mynd gefur engar upplýsingar
um hreyfingar á líffærum. Með því að taka
svo margar myndir á sekúndu, að þær renni
saman í kvikmynd á skjánum, má rannsaka
hreyfingar líffæra og skyggna sjúklinga á
mjög svipaðan hátt og gert er í röntgen-
skyggnitæki.
Til þess að geta tekið svo margar myndir
á sekúndu hafa einkum verið notaðar tvær
aðferðir. Sú fyrri (mynd 9) er að láta einn
eða fleiri breyta snúast á öxli, sem er raf-
knúinn og sú siðari að hafa breytana svo
marga, að þeir myndi samfellda röð yfir
svæðið sem rannsaka á og þess vegna hafðir
kyrrir meðan skannað er á hverjum stað
(mynd 10). Skyggniskannarnir eru þannig
gerðir, að jafnframt þvi að skyggnt er, má
taka stakar myndir á röntgenfilmu eða ljós-
myndafilmu og skoða nánar, þegar skygg-
ingu er lokið. Ennþá hafa þessar myndir
ekki sömu skerpu og myndir sem teknar eru
í sneiðskanna og geta því ekki komið i
þeirra stað.c Sónkannarnir eru sumir tals-
vert fyrirferðarmiklir og ekki hægt að koma
þeim að stöðum sem erfitt er að ná til svo
sem undir bringspölum eða bak við lífbein.
Til þessa hafa skyggniskannar einkum
verið notaðir til athugunar á hreyfingum
líffæra, einkum hjarta, en nýjustu gerðir
þeirra eru ætlaðar til skönnunar á kviðar-
holi. Að margra áliti henta þeir betur við
sýnitökur en sneiðskannanir þar eð fylgjast
má með ástungunálinni í skyggningunni.