Læknablaðið : fylgirit - 01.08.1981, Blaðsíða 22

staðbundinna bólgubreytinga, æxlisvaxtar
eða vökvamyndunar (blæðing, transudat,
exudat), samfara kerfissjúkdómi (hækkaður
blóðþrýstingur, nýrnabilun, fóstureitrun o.
fl.).
Með hliðsjón af ofanskráðum orsökum er
sjónulosi skipt í tvo flokka:
1. Sjónulos með rofi á taugafrumulaginu.
2. Sjónulos án rofs á taugafrumulaginu.
Hér verður fjallað um fyrri flokkinn og
þann hluta hins síðari, sem lýtur sömu or-
sökum, enda þótt rof hafi ekki fundist.
Undirbúningur fyrir aðgerð beinist að því
að leita að götum, sem eru stundum mörg og
getur verið ógerningur að finna þau öll,
þegar um útbreidda rýrnun er að ræða eða
losið hátt og óreglulegt.
Sjónulos, sem ekki er af völdum áverka,
ber að líta á sem sjúkdóm beggja augna, þvi
að oft vottar fyrir samskonar breytingum :
hinu auganu, ef vel er skoðað.
Einkenni: Fyrstu einkenni eru venjulega
ljósglampar eða leiftur. Flyksur verða áber-
andi og stundum kemur skyndileg þokusýn,
eins og horft sé í gegn um þéttriðið net. Þá
hefur oþnast æð samfara sjónurofinu.
Þegar sjónulos verður ofan- og innanvert
i augnbotni, geta fyrstu einkenni verið
skuggi neðan til og utanvert i sjónsviðinu.
Sá staður er utan við sjónsvið hins augans
og gerir þess vegna strax vart við sig. Smám
saman stækkar sjónulosið og sjónsvið þreng-
ist. Þetta gerist venjulega hraðar, þegar
sjónulosið byrjar ofantil í augnbotni.
Sjónskerpan getur haldist allgóð, þangað
til losið nær miðsvæðinu (macula), en að þvi
kemur venjulega fyrr eða síðar (dagar, vik-
ur, mánuðir). Þó getur lítið los neðantil í
augnbotni verið staðbundið svo lengi, að
sjónan grói í kring, læknist sjálfkrafa.
Sjónulos leiðir oftast til blindu, ef ekki er
að gert.
Verkir eða ónot eru ekki einkenni sjónu-
loss.
Meöferö: Meðferðin miðar að því að loka
öllum götum í sjónu og því aðeins er von um
árangur, að það takist.
Helstu aðgerðirnar eru frysting undir
slímhúð á hvítuna yfir og um’hverfis veika
Staði til að framkalla bólgu í æðu og sjónu,
sem hjaðnar með örmyndun og samvöxtum.
Á meðan þessi lækning fer fram þarf tauga-
frumulag sjónu að liggja að litarefnislaginu.
Þess vegna er plúmba (plomb) sett utan á
augað, sem þrýstir veggnum inn á móti gat-
inu, svo að snerting geti orðið. Plúmban er
úr gerviefni eða gúmmíi og er til í ýmsum
stærðum.
Þegar mikill vökvi hefur komist á milli
laga, þarf að tæma hann út og stundum þarf
að bæta upp rúmmálstapið í auganu með
loftinndælingu eða gerviglerhlaupi.
Áður en frysting kom til sögunnar var
notuð hitaysting (diathermi), sem hefur
þann ókost, að hvitan meyrnar og endur-
teknar aðgerðir verða erfiðari og undirliggj-
andi æðar skemmast. Frysting í hóflegum
skammti hefur engin skaðleg áhrif á hvítu
eða æðakerfi.
Þegar mörg göt eða veilur eru á stóru
svæði framan við miðbaug augans, er gjörð
(cerclage) hert utan um miðbaug og þannig
reynt að láta sjónublöðin snertast og girða
af aftari hluta sjónu, stundum ásamt
plúmbu. Fryst er undir gjörðina allan hring-
inn.
Ef ekki er komið los sem heitir, getur
nægt að frysta eingöngu eða beita leysi-
geisla, sem brennir umhverfis veilurnar án
skurðaðgerðar. (Leysitæki kom á Landa-
kotsspitala í febrúar 1980).
Þegar plúmba eða gjörð eru notuð, fer
sjúklingurinn á kreik eftir 2—3 daga frá að-
gerð og eftir vikutíma sést að jafnaði, hvort
aðgerð hefur heppnast. Oft líða þó nokkrar
vikur unz séð verður, hve mikil sjónin verð-
ur.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Á augndeild Landakotsspítala var 81 sjúk-
lingur innlagður til aðgerðar vegna sjónu-
loss á ofanskráðu tímabili, þar af voru 3
með ferskt los á báðum augum, alls 84 augu.
1 aldursflokki 0—9 ára voru 3 drengir inn-
lagðir á augndeildina með sjónulos. Tveir
höfðu marist á auga og sá þriðji fæddist með
drer (cataracta congenita), sem gert var við
á fyrsta ári. í þeirri aðgerð kom lítilsháttar
glerhlaupsframfall, sem mun vera orsök
sjónulossins 8 árum síðar.
Vitað var nokkurn veginn um aldur sjónu-
lossins í 60 augum eða öllu heldur tíma-
lengd einkenna. Vikugömul eða yngri voru