Læknablaðið : fylgirit - 01.08.1981, Síða 21

19
Hörður Þorleifsson
SJÓNULOS
Yfirlit yfir sjónulosaðgerðir á
INNGANGUR
Áratuginn 1970—1979 hafa með vissu fund-
ist hér á landi 102 sjúklingar með sjónulos,
46 karlar og 56 konur (Tafla 1).
Einn karl á þrítugsaldri hafnaði aðgerð
og kona á fertugsaldri fannst of seint til að
von væri um bata af aðgerð. Þrír voru ekki
innlagðir til aðgerðar sökum ellilasleika og
voru sáttir við nothæfa sjón á öðru auga.
Sjö sjúklingar voru sendir beint utan til að-
gerðar, m.a. 5 ára stúlkubarn, sem marðist
á auga i leik með þeim afleiðingum að sjóna
rifnaði. Á Fjórðungssjúkrahúsinu á Akur-
eyri voru 9 innlagðir til aðgerðar vegna
sjónuloss.
1 eftirfarandi grein verður fjallað um skil-
greiningu á sjónulosi, orsakir og flokkun,
einkenni og meðferð og síðan lýst meðferð
og afdrifum þeirra sjúklinga, sem komu til
aðgerðar á augndeild Landakotsspitala.
Almennt uvi sjónulos: Sjóna (nethimna,
retina) klæðir augað að innanverðu fram að
fellingabaugi (corpus ciliare) og myndar
tenntan útjaðar (ora serrata), 8 mm fyrir
aftan glæru. Sjónan er samsett af tveimur
TABLE 1. Retinal detachment in Iceland 1910—
1979.
Paticnts
admitted Patients Patients
to the eye admitted referred
dept. St. to to Patients
Joseph's Akureyri Hospitals not
Hospital Hospital abroad treated
Age
groups M F M F M F M F Tota\
0—9 3 — — — — 1 — — 4
10—19 2 — — 1 1 — — — 4
20—29 8 1 — — 1 — 1 — u
30—39 1 1 1 — — 2 — 1 6
40—49 5 6 — — 1 — — — 12
50—59 7 8 1 — — 1 — — 17
60—69 5 18 — 3 — — — — 26
> 70 7 9 1 2 — — 1 2 22
Total 38 43 3 6 3 4 2 3 102
81 9 7 5
skýrt afmörkuðum lögum, sem eru lauslega
tengd innbyrðis:
1) Litarefnislag (pigmentepitel), sem ligg-
ur næst æðu (chorioidea) augans og er fast
bundið henni.
2) Taugafrumulag (neuroretina), næst
glerhlaupi, samsett af sjónfrumum og tengi-
frumum þeirra.
Umhverfis sjóntaug og útjaðar eru sjónu-
lögin fast bundin vegna uppruna síns, en
tengslin annarsstaðar eru minni og ekki full-
ljós. Þó er vitað, að reglulega lagaðir þræðir
ganga út frá frumum litarefnislagsins og
umlykja ytri hluta sjónfrumanna. Einnig er
efnafræðileg viðloðun talin koma við sögu.
Viðloðun við glerhlaup í heilbrigðu auga er
talsvert sterkari en tengsli milli sjónulaga.
Sjónan er þykkust umhverfis sjóntaug og
afturskaut augans, 0,5—0,6 mm, en þynnst
fram við útjaðar, 0,1 mm.
Sjónulos (amotio retinae, ablatio retinae,
retinal datachment): Sjónulos verður, þegar
tengslin milli litarefnislags og taugafrumu-
lags rofna og vökvi kemst á milli laga. Sjón-
an getur líka klofnað þannig, að rof verður
inni í taugafrumulaginu. Kallast það retino-
scisis. Stundum getur verið erfitt að greina
á milli. Orsök, meðferð og horfur eru frá-
brugðin sjónulosi.
Orsakir sjónuloss og flokkun: 1 öllum til-
fellum virðist bein orsök vera eitt eða fleiri
eftirtalinna atriða:
1) Tog á sjónu frá glerhlaupi þann veg,
að taugafrumulagið losnar frá litarefnislag-
inu og rifnar oftast. Vökvi úr augnholinu á
þá greiða leið á milli laga (sjúkt glerhlaup,
áverki, ástand eftir opna augnaðgerð).
2) Rýrnun á sjónu, sem veldur rofi með
sömu afleiðingum (cystoid degeneratio,
lattice degeneratio, einkum í nærsýnum aug-
um, óskýrar veilur í sjónu, rýrnun eftir
gamlan áverka eða bólgu).
3) Veikluð tengsl milli laga sjónu, vegna