Læknablaðið : fylgirit - 01.08.1981, Blaðsíða 27

25
Guðmundur Björnsson
y (41 BLÍNDIR OG SJONSKERTIR
\y Könnun á algengi og orsökum sjónskerðingar og blindu á íslandi í árslok 1979.
Efnisútdráttur
Fjallað er um algengi og orsakir lögblindu
(hámarkssjón 6/60 á betra auga með besta
gleri) á íslandi 1. des. 1979.
Heimildir eru fró mörgum aðilum, s.s.
augnlæknum, Blindratélaginu, hljóðbókasafni
og elliheimilum.
Tala lögblindra, sem komu í leitirnar var
419 (212 karlar og 207 konur). Heildaralgengi
lögblindra er 185.1 pr. 100.000 íbúa.
Sé miðað við sjónskerpu 3/60 eða ratsjón,
er tilsvarandi tala 120 og sé miðað við al-
blindu eða lítt nýtanlega sjón er heildaral-
gengið 57.
Tiltölulega flestir hlnna blindu eru búsettir
í Reykjavík, 253 pr. 100.000 íbúa. Um 1/3
hluti lögblindra eru alblindir eða því sem
næst og 2/3 hlutar starfsblindir. Algengasta
blinduorsök er ellirýrnun í miðgróf sjónu
um 42% og hægfara gláka 18.6% og eru
þessir sjúkdómar langtíðastir í elstu aldurs-
flokkum. Meðfæddir ágallar eru tíðastir með-
al yngri en 70 ára.
Við síðustu blindrakönnun hér á landi árið
1950 var blindumarkið 3/60 og algengið 300
pr. 100.000 íbúa. Sé miðað við sömu skil-
greiningu blindu í þessari könnun er sam-
bærileg tala 120. Hefur blindratala því stór-
lækkað síðustu þrjá áratugi. Ástæðan er
minni glákublinda meðal aldraðs fólks.
Blinda í yngri aldursflokkum hefur nærfellt
staðið í stað. Miðað við nágrannalöndin er
síst meira um blindu hér á landi. Blinda af
völdum sykursýki er minni hér en meðal
annarra velferðarþjóðfélaga. Blinda af völd-
um ellidrers er óvíða lægri og kann það að
endurspegla augnlæknisþjónustuna hér á
landi að einhverju leyti.
Lagt er til að hafin verði skráning sjón-
skertra og glákusjúkra, en þeir eru stærsti
áhættuhópur blindu. Ennfremur er bent á
þörfina fyrir þjónustumiðstöð fyrir sjónskert
fólk, þar sem sjónþjálfi annast endurþjálfun
blindra og sjóndapurra.
Efniviður og aðferðir
Skilgreining lögblindu (legal blindness)
samkvæmt skilgreiningu Alþjóðaheilbrigðis-
stofnunarinnar er „6/60 (20/200;0.1 Snellen)
eða minni sjón á betra auga með besta gleri
eða minni en 20° sjónsvið á betra auga.“1(i
Lögblindu er skipt i alblindu, þegar sjón
er engin eða því sem næst og starfsblindu
Csocial blindness, industrial blindness). Þeir
síðarnefndu komast yfirleitt leiðar sinnar á
ókunnum stað (locomotor vision), en geta
ekki lesið með venjulegum gleraugum og
geta yfirleitt ekki sinnt fyrri störfum, vegna
lélegrar sjónar. Hliðarsjón hafa þeir oft ó-
skerta og geta því farið slysalaust flestra
sinna ferða. Þeir, sem aftur á móti hafa
mjög þröngt sjónsvið, geta haft sæmilega
lestrarsjón, en eru bjargarlausir á ókunnum
stað og þurfa að þreifa fyrir sér, þar sem
hliðarsjónina vantar sbr. fólk með langt
leidda gláku.
I þessari könnun er miðað við framantalin
skilmerki blindu.
Hálfblinda (partial sight) er 6/18—6/60
Snellen með besta gleri á betra auga. Er
venjulegt bókarletur þá illlæsilegt með
venjulegum gleraugum. Börn með slíka sjón
þurfa á sérkennslu að halda.
Síðasta könnun á blindu fólki var gerð
árið 1950.2 3 Siðan hefur slík athugun ekki
farið fram.
Þar sem engin skipuleg blindraskráning
er hér á landi þurfti víða að afla fanga í
þessa ritgerð. Landlæknisskrifstofan gaf
upplýsingar um blinda í nokkrum héruðum
skv. skýrslum héraðslækna. Héraðslæknar
hafa fram á síðustu ár skráð blinda, en nú
er sú skráning aflögð. Var hún ófullkomin
m.a. vegna tiðra læknaskipta. Þó gefa þessar
skrár nokkra hugmynd um fjölda blindra,
a.m.k. í þeim héruðum, sem skýrslur bárust
úr.
Félagsráðgjafi Blindrafélagsins i Reykja-
vík leyfði aðgang að öllum vottorðum um