Læknablaðið : fylgirit - 01.05.1982, Blaðsíða 8

6
fcick nú chloramphenicol og penicillin í æö og
jafnaöi sig á fáum dögum. 1 byrjun fimmtu
viku var byrjaö aö gefa fœöu á venjulegan
hátt í vaxandi mœli og síöan hœtt viö vökva í
œö. Ummál kviöar minnkaöi og vökvi í kviöar-
holi hvarf, líffærastœkkanir eöa fyrirferöar-
aukningar í kviöarholi fundust ekki. Amylase
í blóöi fór niöur fyrir 200 ein. og hélst þar,
blóösykur og cálcium voru alltaf innan eöli-
legra marka.
Eftir þetta fór ástand drengsins ört batnandi.
Hann tók vel viö mat og þoldi vel, engin merki
um aukna fitu í hœgöum. Hann léttist iöluvert
á seinustu vikum m.a. vegna þess, aö vökvi
hvarf úr kviöarholi. Holdafar batnaöi mikiö
og drengurinn varö liress og glaöur. Hann var
síöan útskrifaöur á 51. degi, öll blóögildi voru
þá eölileg nema sökk var 33. HægÖir eölilegar.
Síöan var fylgst meö drengnum heima í héraöi
og hefur lionum fariö mjög vel fram. Hann
hefur þyngst og stækkaö eölilega og viröist nú
alveg heilbrigöur.
UMRÆÐA
Bráð briskirtilsbólga er sjaldgæf hjá börn-
um og hefur verið skýrt frá liðlega 200 til-
fellum í heiminum fram að þessu, eftir þvi
sem séð verður.
Orsakir eru óljósar i allt að 60% tilvika í
sumum skýrslum, en á hinn bóginn er álitið
að væg briskirtilsbólga eftir hettusóttarsýk-
ingu fari oft framhjá mönnum. Ýmsar aðrar
veirusýkingar, t.d. rauðir hundar, Coxsackie
B, echo og hepatitis veira eru taldar geta
valdið sjúkdómnum. Næst á eftir hettusótt
er þó álitið að áverki á kvið sé algengasta
orsök bráðrar briskirtilsbólgu hjá börnum. I
því sambandi ber að minna á misþyrmingu
á börnum, sem mögulega orsök. Sjaldgæfari
orsakir eru meðfædd þrengsli á útfærslu-
göngum briskirtils, pancreas annulare, chole-
dochal cystur t.d. eða gallsteinar, æxli og
afleiðingar aðgerða á þessu svæði.
Bandvefssjúkdómar hafa verið nefndir, s.s.
lupus erythematosus, periarteriitis nodosa,
einnig fibrosis cystica, uremia, vannæring og
avitaminosis A og D, auk hypercholesterol-
emiu. Þar sem nokkrum tilfellum hefur verið
lýst samfara encephalopati var álitinn viss
skyldleiki við Reye's syndrome.
Ýmis lyf hafa verið nefnd sem orsakavald-
ur t.d. sterar, chlorthiazide, salazopyrin, sali-
cylica, indomethazin, viss cytostatica og anti-
coagulantia auk alkohóls. f stöku tilfellum
er um endurteknar briskirtilsbólgur að ræða
eða króniskar, og gæti þá verið arfgengur
sjúkdómur á ferðinni.
Pathogenesis er ekki þekkt, en sumir
meinafræðingar greina á milli „interstitial"
bólgu, þar sem um er að ræða óverulega
necrosis, væg og stuttvarandi sjúkdómsein-
kenni, og „hemorrhagiskrar" bólgu þar sem
stór svæði briskirtilsins eru necrotisk og
hemorrhagisk og eftir verður fibrosis og
skemmdur vefur.
Einkenni sjúkdómsins eru fyrst og fremst
kviðverkir, stöðugir, um ofanverðan kvið og
leggja stundum aftur í bak. Venjulega fylgja
ógleði og uppköst. Barnið er veikindalegt,
vill gjarnan liggja kyrrt á hliðinni og hefur
oft 'hita. Kviðurinn er aumur og þaninn. Ef
um hemorrhagiska bólgu er að ræða sést
stundum blár litur á húðinni eins og mar
kringum nafla (Cullen's sign) eða út í síð-
um (Gray-Turner‘s sign). Frír vökvi í kvið-
arholi er aukinn (ascites) og i svæsnum til-
fellum einnig í brjóstholi (pleural effusion).
Þá sést oft gula, smám saman vaxandi
garnalömun (ileus) og lost.
Rannsóknir sýna stundum aukinn fjölda
hvítra blóðkorna í blóði. Se-amylasi er hækk-
aður eftir fyrstu klukkustundirnar en getur
lækkað aftur fljótlega, jafnvel á 1. degi.
Oftast er hækkunin i nokkra daga. Amylasi
i þvagi helst hækkaður í a.m.k. viku eftir
bráða briskirtilsbólgu. Ef amylasi er mæld-
ur í ascitesvökva eða pleural effusion er
hann margfalt hækkaður. Se-lipasi er hækk-
aður fyrstu 7—10 dagana. Lækkandi se-kalk
er alvarlegt merki, kemur fremur seint í
sjúkdómnum og frekar sjaldgæft hjá börn-
um.
Röntgenmynd af kvið getur sýnt „ileus-
mynd“ með þanda lykkju nálægt briskirtli
og loftlítinn ristil, en með skuggaefni má
sjá magann færðan framávið og skeifugarn-
arlykkjuna óvenju víða. 1 u.þ.b. 10% tilfella
sést, eftir 3—6 vikur, fitunecrosis í (leggjar-
beinum) löngum beinum, og likist þetta
osteomyelitisbreytingum á röntgenmynd.
Greining fæst við ofangreind einkenni og
niðurstöður rannsókna en oft ekki fyrr en
við explorativ laparotomi þar sem mismuna-
greining getur verið óljós m.t.t. algengari
bráðra sjúkdóma i kvið. Má þar nefna peri-
tonitis, intestinal obstructio eða perforatio og
ulcus pepticum. Áður hefur verið minnst á
chronic relapsing eða arfgenga briskirtils-
bólgu.
Meðferð miðar að því að komast hjá örv-