Einkaneysla 1957-1987 - 01.12.1989, Blaðsíða 12

Hlutfallsleg skipting 1986
%
1. Einkaneysla........................................... 61,1
2. Samneysla............................................. 17,2
3. Fjárfesting........................................... 18,7
4. Birgðabreytingar ..................................... -1,3
5. Þjóðarútgjöld........................................ =95,7
6. Útflutningur.......................................... 39,8
7. Innflutningur.......................... -35,5
8. Verg landsframleiðsla .............................. =100,0
Samkvæmt þessu var rúmum 60% landsframleiðslunnar ráðstafað til einkaneyslu á árinu 1986. Sé
litið yfir lengra árabil hefur þetta hlutfall verið á bilinu 56-65%. í töflu 1.4 í töfluhluta skýrslunnar er
meðal annars að finna yfirlit yfir hlutfallslega skiptingu landsframleiðslunnar samkvæmt ofangreindum
meginliðum ráðstöfunaruppgjörsins. Sýndar eru hlutfallstölur yfir allt tímabilið 1945-1987. í töflu 1.3
eru sýndar heildartölur um einkaneyslu allt tímabilið frá 1945-1987 og því einnig yfir tímabilið fyrir
1957 þ.e. áður en skipulegar einkaneyslurannsóknir hófust. Á þeim árum voru tölur um landsfram-
leiðslu áætlaðar eftir tekjuframtalsaðferðinni sem er í eðli sínu sama uppgjörsaðferð og hér er kölluð
tekjuskiptingaraðferð. Á grundvelli þeirrar aðferðar var einkaneyslan síðan áætluð sem afgangsstærð.
Af því leiðir aftur að frá þessum árum, þ.e. árunum 1945-1956, eru ekki til neinar tölur um innbyrðis
skiptingu einkaneyslunnar, hvorki í þeirri miklu sundurliðun, sem er meginefni þessarar skýrslu, né
eftir aðalflokkum.
2. Skilgreining einkaneyslu.
Einkaneysla er hér skilgreind sem kaup heimilanna á varanlegum og óvaranlegum vörum og
þjónustu til endanlegra nota, þó ekki íbúðakaup. Tímasetning kaupanna ræðst ekki af afhendingu
vörunnar, heldur af því hvenær lögformleg eigendaskipti fara fram.
Verðlagning vöru og þjónustu á að miðast við markaðsverð (purchasers’ value), þ.e.a.s. verð að
meðtöldum óbeinum sköttum, flutningskostnaði og verslunarálagningu (trade and transport margin).
Vaxtakostnaður vegna greiðslufrests telst aftur á móti ekki til einkaneysluútgjalda.
Tvö hugtök um einkaneysluna eru mest notuð í SNA:
a) einkaneysla innanlands
(final consumption expenditure in the domestic market)
b) einkaneysla innlendra heimila
(final consumption expenditure of resident household)
Fyrra hugtakið, einkaneysla innanlands, nær til einkaneyslu bæði innlendra og erlendra aðila
innanlands, en síðara hugtakið, einkaneysla innlendra heimila, nær aftur á móti einungis til neyslu
innlendra aðila, en þá bæði innanlands og erlendis. Nema annars sé getið er ávallt átt við síðara
hugtakið þegar talað er um einkaneysluna í heild sinni.
Þegar einkaneysla er hins vegar sundurliðuð í t.d. matvöru, drykkjarvöru o.s.frv., eins og fram
kemur víðst hvar í töfluhluta skýrslunnar, er jafnan átt við einkaneyslu innanlands. Ef leiðréttingaliðn-
um „útgjöld íslendinga erlendis“ er bætt við og „útgjöld erlendra manna á íslandk' dregin frá, fæst
„einkaneysla innlendra aðila", sem jafnan er það sem átt er við þegar talað er um einkaneyslu eins og
áður segir.
í sumum tilvikum kann að orka tvímælis hvað telja beri einkaneyslu og hvað samneyslu.
Einkanlega á þetta við um hvað teljast skuli kaup einstaklinga á vöru og þjónustu frá hinu opinbera.
Almenna reglan er sú að til þess að hægt sé að tala um kaup, og þar með einkaneyslu, verði að vera náin
tengsl milli greiðslu fyrir þjónustu eða vöru frá hinu opinbera og veitingar þeirrar þjónustu. Dæmi unt
þetta er aðgangseyrir að söfnum.
10