Sagnir - 01.06.2003, Síða 17

FÓSTUREYÐINGAR í ÍSLENSKRI LÖGGJÖF
landskjörinn þingmaður og fatækrafulltrúi í Reykjavík, var á
þeim tíma eina konan á þingi. Hún var mjög mótfallin því
að félagslegar aðstæður hefðu eitthvað vægi um réttmæti
fóstureyðinga. Það væri í mótstöðu við kristið siðferði og ógnaði
þjóðinni allri, ekki síst konum. Hún lagði meðal annars fram
breytingatillögu þar sem lagt var til að umrædd malsgrein væri
feUd út.19 Að hennar nrati gat aðeins „sjúkdómshætta konunnar
sjálfrar eða yfirvofandi dauði“20 gefið tilefni til fóstureyðingar.
Aðgengi að fóstureyðingum, sem og almenn vitneskja um
getnaðarvarnir, leiddu ungar konur á glapstigu að mati Guðrúnar
og voru rök hennar þau að með því fengi karlkynið meiri völd.
Hún dró upp mynd af saklausum stúlkum sem yrðu táldregnar
af sér eldri og óprúttnari körlum sem notuðu getnaðarvamir og
fóstureyðingar aðeins til að ná fram vilja sínum. Skylda hennar,
sem fuUtrúi kvenþjóðarinnar að eigin sögn, var að „veija sakleysi
ungra stúlkna í lengstu lög“.21 Taka má fram að Guðrún var
þekkt fynr trúaráhuga sinn.22 Málflutningur hennar var ekki í
anda kvenfrelsishugmynda, svo vægt sé til orða tekið. Frekar má
líkja honum við málflutning bandarískra hreyfmga sem lýsa yfir
andstöðu við fóstureyðingar. Félagssálfræðingurinn Christina Lee
færir rök fyrir því að í raun ráði virðing fyrir lífi ekki skoðunum
þeirra, heldur íhaldssamar skoðanir á uppbyggingu þjóðfélagsins
og hlutverki kvenna. Því sé verið að reyna að stjóma kynhegðun
kvenna ffekar en að virðing fyrir lífi hafi áhrif á hugmyndir þeirra
og baráttu.23 Guðrún gekk út frá hinu hefðbundna hlutverki
kvenna sem í hennar augum var hlutverk móður og uppalanda.
Móðurhlutverkið og staða kvenna
Oll umræða og viðurkennd gildi í læknisfræði og álit almennings
bám vott um að lífi konu eða heilsu skyldi ekki fórnað
fyrir fóstur sem hún gengi með, hvort sem meðgangan
eða sjálf fæðingin ógnaði móðurinni. I þeim tilvikum var
fóstureyðing réttlætanleg. Þetta viðhorf stafar að öllum
líkindum af því að móðirin var sú sem annaðist uppeldi
og umönnun barnsins þegar það kom í heiminn. Ef hún
var ekki fær um það af heilsufarsástæðum, hvað þá ekki til
staðar, þá var samfélagið í vanda um hver ætti að annast
viðkomandi bam.
Eins og áður segir er talið að líffræði kvenna, það er
sú staðreynd að þær ganga með börn, fæða þau og ala með
brjóstamjólk, sem og sú venja sem hefur myndast að þar
með skuli þær annast börn sín frekar en feðumir, sé einn
helsti áhrifavaldur í því að jafnrétti kynjanna sé ekki lengra
komið en raunin er. Almennt má segja að þeir þingmenn
sem tjáðu sig um móðurhlutverkið hafi gert það í nokkuð
upphöfnu ljósi. Það var hin mikla sæla og æðsta dyggð
konunnar.24 Jónas Jónsson frá Hriflu tók til máls undir
lok umræðna um frumvarpið og fór mikinn í yfirlýsingum
um sjálfstæði þjóðarinnar. Lagði hann áherslu á að öll böm
skyldu fæðast ef þau ógnuðu ekki heilsu móðurinnar.
Samfélagsins væri að bregðast við ef móðirin var ófær um
uppeldi barnsins vegna fatæktar eða annarra óviðráðanlegra
aðstæðna. Að hans mati var það hugsunarháttur almennings
sem þurfti að breytast og yrðu konur ekki dæmdar frekar
en karlar, þá myndi ásókn og þörf fyrir fóstureyðingar
minnka til mikilla muna.25
Atvinnumálaráðherra, Haraldur Guðmundsson, var
flutningsmaður frumvarpsins og einkenndist málflutningur
hans af þeirri skoðun að hver kona skyldi ákveða sjálf hvort
og þá hvenær hún yrði bamshafandi. Til þess skyldi fræðsla
um getnaðarvamir vera skipulögð og læknar skyldugir
til að uppfræða þá sem þess þurftu eða óskuðu um slík
mál, samanber 1. og 2. gr. frumvarpsins. Hann var ekki
fylgjandi frjálsum fóstureyðingum, enda var það ekki efni
frumvarpsins. Hann virtist, þrátt fyrir viðhorf sitt, ekki vera
hrifinn af hugmyndum um jafnan rétt kynjanna og hafnaði
þeim möguleika að bæði hafi sama hlutverk í þjóðfélaginu.
Hann staðfesti því það viðhorf að líffræði kvenna skipi
þeim á sérstakan bás. Ekki er hægt að horfa fram hjá því
að konur era líffræðilega skapaðar þannig að þær geti
orðið bamshafandi en spumingin um hvort að bam sé
velkomið eða ekki hefúr í raun miklu ffekar með þá vinnu
og fyrirhöfn sem fylgir því eftir fæðingu. Þar er ekkert sem
gerir konur í eðli sínu frekar hæfari til umönnunar barnsins
en karlar. En sú goðsögn hefur reynst langlífari en margar
aðrar.
Þjóðernisliyggja og mannræktarstefna
Oneitanlega vom þau rök athyglisverð að lögleiðing
fóstureyðinga og getnaðarvama stefndu íslensku þjóðinni
og sjálfstæði hennar í hættu. Hér töldu menn að
mannfækkunaröld væri framundan ef konur fengju að
ráða því sjálfar hvort, og þá hvenær, þær myndu eiga böm.
Magnús Torfason, sem var mjög mótfallinn frumvarpinu
á kristilegum forsendum að eigin sögn, gekk svo langt að
halda því fram að sjálfstæðisbaráttan hafi verið til lítils ef
þetta yrðu örlög þjóðarinnar.26
Undir þetta sjónarmið tóku fleiri þingmenn en önnur
SAGNIR 15