Sagnir - 01.06.2003, Qupperneq 37

HÓPFLUG ÍTALA ÁRIÐ 1933
Balbo svartur.24
Um klukkan 16:10 þann 5. júlí varð fyrstu véla hópflugsins
vart frá Vestmannaeyjum. Klukkan 17:00 sást fyrsta deildin
frá Reykjavík og klukkan 17:05 var fýrsta vélin lent. Síðasta
vélin lenti hálftíma síðar.25 I Morgunblaðinu stóð eftirfarandi
skrifað: „Var engu líkara en að þær hefðu kaþólsku kirkjuna
fýrir vegvísi, því aflar stefndu þær á hana”.26 Allt gekk að
óskum og eins og gefur að skilja var fólk út um allt að bjóða
Italina velkomna. Borgarbúar notuðu alla mögulega ferðamáta
þess tíma til að komast sem næst lendingarstaðnum; bíla, hjól,
hesta og tvo jafnfljóta. Miðbærinn tæmdist á augabragði og
sennilega hefur fjöldinn verið á milli fjögur og fimm þúsund
inni við Vatnagarða.27 Framan af voru þeir um kyrrt sem unnu á
skrifstofum og í verslunum í miðbænum, en smám saman lokaði
Flogið var í oddaflugi og fór Balbo í broddi fylkingar.
það fólk einnig vinnustöðum sínum og hvarf frá vinnu sinni í
von um að sjá þá koma. Hvar sem möguleiki var á að sjá til
þeirra safnaðist fólk saman; á torgum, svölum, jafnvel á þökum
húsa og þeir allra hugrökkustu klifruðu upp á strompana.28
Skyldi atburður sem þessi lifa enn í minningu Islendinga sem
hann upplifðu? Ellen Bjamadóttir (1919) man vel eftir komu
Balbo til íslands. Þrátt fýrir að vera aðeins þrettán ára var hún að
vinna í skóbúð á Laugarveginum og vissi að von var á Itölunum
„það vissu það aflir!“ Þær vom tvær að vinna þennan dag en
„.... svo heyrðum við í flugvélunum og hentumst út, læstum
bara óspurðar og hlupum upp á þak á Vatnsstíg 3 og sáum þær
koma. Þetta var alveg rosalega mikið - við höfðum aldrei séð
neitt svona!“29 Þrátt fýrir að Ellen muni ekki hversu margar
vélarnar vom er augljóst að sýnin er henni ógleymanleg.
Um ein klukkustund leið frá lendingu vélanna þar til Balbo
loks nálgaðist bryggjuna en nokkmm dögum eftir komuna mátti
lesa í Lesbók Morgunblaðsins hver fýrstu orð Balbo á Islandi vom.
Þau vom á þessa leið: „Góði Altomare, gefðu mjer nú eina
sígarettu". Balbo hefur þótt hann eiga sígarettuna skilið eftir
að hafa komið meira en 100 manns hingað yfir hafið heilu og
höldnu.30
Fyrstur Islendinga til að bjóða Balbo velkominn til Islands
var Ásgeir Ásgeirsson þáverandi forsætisráðherra, eiginkona hans
frú Dóra Þórhallsdóttir og bróðurdóttir Dóra, Anna Guðrún
Tryggvadóttir sem færði Balbo blómvönd. Anna er fædd árið
1927 og var því aðeins sex ára þegar Balbo kom til landsins. I
viðtali við hana kom í ljós að hún mundi ekki mikið eftir þessu -
eða hvað? „ ... Man ég að ég fékk nýja bláa kápu,“ 31 sagði Anna.
Hún minntist einnig á nýja hvíta alpahúfu og að saumakona hafi
komið heim til að sauma á hana kápuna, sem sjálfsagt var ekki
daglegur viðburður á þessum ámm og kemur það því ekki á óvart
að nýja bláa kápan sé Önnu eftirminnilegri en ókunnugur
maður með skegg, sem þó launaði henni blómvöndinn
með kossi á kinn. Auk þessara þriggja heilsaði Balbo
einnigjóni Þorlákssyni borgarstjóra og konu hans, sem og
öðmm viðstöddum, en svæðið var fullt af blaðamönnum
og kvikmyndamönnum og á hæðunum í kring var krökkt
af fólki. Balbo fór með forsætisráðherra og ffú akandi í
átt að miðbænum, alls staðar heyrðust fagnaðarhróp frá
mannfjöldanum er þau óku framhjá.32 Á meðan á dvöl
Balbo stóð bjó hann á Hótel Borg, en samferðamenn hans
víðar; sumir á Borginni, aðrir á hinum ýmsu gistihúsum
borgarinnar.
Um klukkan sjö, kvöldið sem hópurinn kom til
landsins, var haldinn blaðamannafundur á Borginni. Þar
vora auk íslenskra blaðamanna margir erlendir og var
skýrsla um för Italanna frá Londonderry til Reykjavíkur
þýdd jafnóðum á ensku. I henni kom fram að vegna
versnandi veðurspár undirbjó Balbo hóp sinn til brottfarar
fýrr en áætlað var. Klukkan 11:07 vom allar sjóflugvélamar
þegar komnar á loft. Á leiðinni lentu þeir hvomtveggja
í góðu og slæmu veðri. Erfiðasti kaflinn var þegar þeir
þurftu að fljúga um 200 km blindandi vegna þoku, en
geta má nærri að blindflug em ávallt hættuleg og sýnu
hættulegri þegar um er að ræða hópflug. Veður var enn
slæmt er þeir nálguðust landið, mikið rok og ólgusjór.
Þó urðu þeir að fljúga lágt þar sem einnig var mjög
lágskýjað. Þegar þeir fýrst fengu landsýn vom þeir yfir
Vestmannaeyjum og flugu allir yfir þær „kvað Balbo
það verða sér ógleymanlega sjón að sjá þessar fögm og
hrikalegu eyjar”.33 Flugið hingað til lands, um 1400 km
leið, hafði tekið rúmar sex klukkustundir með um 245 km
meðalhraða á klukkustund. Italimir höfðu meðvind og var
því um að ræða mesta meðalhraða þeirra enn sem komið
var.34 Ibúar í Vestmannaeyjum fýlgdust einnig með komu
Italanna til landsins. Á þessum tíma var Bjöm Sigurðsson35
(1918) tæplega fimmtán ára og bjó í Vestmannaeyjum.
Bjöm man vel eftir að hafa séð vélamar á flugi en lítið
Beðið komu Balbo. Ásgeir Ásgeirsson forsætisráðherra, Dóra
Þórhallsdóttir, Ingibjörg Claessen, Jón Þorláksson borgarstjóri og stúlkan
í „bláu kápunni" Anna Guðrún Tryggvadóttir
SAGNIR 35