Sagnir - 01.06.2003, Qupperneq 71

KREDITKORT Á ÍSLANDI
á tíðum um galla kortanna. í grein sem birtist í Verzlunartíðindum
árið 1984 voru eftirfarandi orð látín falla:
Kaupmönnum hefur ekki verið nein launung á því
að þeir sætta sig illa við að þurfa borga peninga fyrir
það að lána andvirði vöruúttektar. Þetta hljóta allir
að sjá að er undarlegur gjömingur. Venjan er sú að
fari menn í banka til þess að fá lánaða peninga, þá
þarf lántakinn að greiða bankanum en ekki öfugt.
í þessu tilviki hagar bankinn sér öðm vísi. Hann
vísar manninum á götunni á kaupmanninn, segir
að kaupmaðurinn láni honum í svo og svo langan
tíma án kostnaðar. Síðan borgar kaupmaðurinn
bankanum/kortafyrirtækinu fyrir „greiðann”.
Víða um lönd er nú ákaft rifist vegna kortanna.
Þær raddir em háværar, sem telja að kortin geri
ekki annað en að hækka verðlag, sem sé nógu hátt
fyrir. Kortafyrirtækin séu óþarfúr milliliður og geri
viðskipti flóknari en ella og stundum óeðlileg...Ljóst
er að langflestir kaupmenn (stórmarkaðir og
kaupfélög einnig) vilja losna við kortin. Hinir em
einnig til, sem vilja selja út á kortin og telja þau til
hagræðis og hafa ýmsa kosti framyfir það að skrifa
hjá fólki á gamla móðinn.
Það er von okkar og ósk að þetta heita deilumál
megi nú loks leysast til frambúðar, þegar sest verður
við samningafb]orðin í næsta mánuði.22
Allmargir verslunareigendur, þar á meðal forsvarsmenn
stórmarkaða, voru í þeim hópi sem lagðist gegn kortunum og
bentu á að greiðslukortin gerðu þeim ókleift að stjóma lánsvið-
skiptum sínum. Þeir yrðu að selja vömr með 45 daga greiðslufresti
án vaxta ef kortaviðskipti væm viðhöfð. Þá yrðu þeir að greiða
kortafyrirtækjunum ákveðna þóknun, sem velta yrði út í
verðlagið og yki þetta verðbólgu. Allt væri þetta óhagkvæmt,
ekki síst ef verðbólga væri mikil. Auk þessa væri ósamræmi
milli uppgjörstíma söluskatts og kortaviðskipta. Talsmenn
verslunareigenda komu þó einnig auga á kostí kortaviðskipta.
Þar bar hæst að kortaviðskiptin tryggðu þeim fullnaðargreiðslu
vörannar á ákveðnum tíma og þeir töldu einnig koma til áHta
að kortin örvuðu viðskipti. Ókostirnir vógu þyngra á metunum
að dómi verslunareigenda, einkum þóknunin, enda fór svo að
allmargar verslanir, meðal annars stórmarkaðir, hættu að taka
1
Engin jól án korta 1983?
Sumir hafa haft á orði að engin jól hefðu verið
haldin á síðasta ári ef ekki hefði komið til htið
plastkort með upphleyptum stöfum-, nefnilega
kreditkortið. Mikið hefur verið rætt og ritað
um notkun þessa nýja gjaldmiðils og því haldið
fram að hlutur greiðslukorta í veltu verslananna
sé oft á tíðum um 30%, það er ekki htið.
Heimild: „Engin óskapa krítarkortajól." Bls. 24.
*----------------------------------------------------------i
við greiðslukortum haustið 1984. Gengið var til samninga
og náðu verslunareigendur þeim árangri að ársþóknun
fyrir greiðslukortaviðskipti lækkaði úr 30 mihjónum í 18
miUjónir. Mun þetta orsök þess að a.m.k. hluti fyrrnefndra
verslunareigenda tók að taka greiðslukort á nýjan leik í
októbermánuði 1985. Þó má einnig vera að væntanleg
jólakauptíð hafi haft sitt að segja.23
Ekki vom aUir sáttir við uppgang kreditkortanna
og töluðu um þau og notkun þeirra í frekar neikvæðum
tóni. Vel má vera að svona hafi verið afstaða sumra, en það
mun þá hafa verið tiltölulega yfirborðskennt því tölur úr
könnunum og ffá kortafyrirtækjunum hafa aUt aðra sögu að
segja.
Fram kemur í frétt frá VISA 1992 að „...íslendingar
eigi nú heimsmet í greiðslukortanotkun. Úttektir á hvert
kort em 13 að meðaltali í mánuði hverjum eða fjórfalt
fleiri en að meðaltali í heiminum. Um 80% íslendinga á
aldrinum 18-67 ára hafa greiðslukort og þar af eru þrír af
hveijum fjóram með VISA-kort.“24
Eftir að kreditkortin komu til sögunnar gat fólk
notað kortin í jólaversluninni, eytt og borgað síðar. Árið
1994 fóm kortafyrirtækin að bjóða korthöfum sínum að
dreifa greiðslubyrðinni og var til dæmis hægt að borga
jólagjafimar aUt fram í júlí árið eftir með sex mánaða
greiðsludreifingu25 og hentaði það mörgum sem áttu erfitt
með að borga jólakortareikninginn. Fyrir marga kemur það
sér vel að hafa kreditkort þegar verslað er í jólamánuðinum
og oftar en ekki notar fólk kortið óspart.
Afborgunarlán, sem líkja má við raðgreiðslur
kortafyrirtækjanna, vom við lýði hérlendis áður en
kreditkortin komu til skjalanna. Það þekktist til dæmis vel á
7. áratug 20. aldar að kaupa húsgögn með afborgunum. Þess
konar verslun var samt sem áður ekki mjög ákjósanleg fyrir
húsgagnasala, þar sem þeir þurftu að borga efnið og búa til
húsgögnin en fengu síðan greitt í smáskömmtum og áttu þá
oft á tíðum í vandræðum með veltufé. „Margt ungt fólk
var í hópi þeirra sem keyptu húsgögn með afborgunum
og færðist jafnvel meira í fang við heimilisstofnun en
það réð auðveldlega við vegna þess að það stóðst ekki
freistinguna þegar það sá falleg húsgögn boðin með lágum
afborgunum. Fólk stóð þó yfirleitt í skilum."26
Eftir að kortin komu hingað til lands færðust
afborgunarlánin mest megnis yfir á kreditkortin.
Kortafyrirtækin fóru að bjóða raðgreiðslur þar sem fólk
gat keypt dýrari vörar og dreift greiðslubyrðinni á nokkra
mánuði. Kortafyrirtækin sjá um að rukka viðskiptavininn,
kaupmaðurinn fær sínar greiðslur og getur jafnvel selt
SAGNIR 69