Helgafell - 01.12.1955, Qupperneq 62

60
HELGAFELL
reiðin heimsæki okkur inn um vesturdyrnar. Og ég dreg það mjög í efa, að
skáld, sem ekki getur ort vel í hömlum stuðla, höfuðstafa og hendinga, sé
þess megnugur að gera betur, þó að hann brjóti sig úr þessum „fjötrum". Það
er að minnsta kosti langt í frá, að það hafi tekizt enn sem komið er hér á
landi.
Jæja, vinur! Þetta fer nú að taka enda. Eg ætlast ekki til, að þú skiljir
þessi þankabrot mín á þann veg, að ég fordæmi atómljóðin. Nei, það geri ég
ekki. £g hef gaman af sumum þeirra, gaman á vissan hátt. En þau hafa yfir-
leitt tvo galla, sem þau ættu ekki að hafa: Þau eru lélegur skáldskapur, og
þau eru leiðinlegur skáldskapur, að minnsta kosti fyrir smekk þeirra manna,
sem gjafarinn allra góðra hluta hefur ekki gefið nægilega spauggreind eða
nógu staðgóða blindu á niðurlægingu þessara tíma.
Yfirbragð atómljóðanna er yfirleitt kollindoðrulegt, orðbragð þeirra at-
kvæðalítið, fremur fátæklegt og stundum afkáralegt, hugsunin óskýr, oft talað
f langsóttum líkingum, sem verka á lesandann svipað og rebúsar, og um inni-
haldið verður ekki sagt, að það sé þrungið áberandi guðmóði. Það er einhver
uppdráttarsvipur yfir öllu þessu. Og verst er þó þetta: Maður hefur atóm-
skáldin grunuð um, að þau yrki svona af þeirri ástæðu, að þau geti ekki ort
með stuðlum og höfuðstöfum „eins vel og Shakespeare“. Vanmati á atómform-
inu má hins vegar skella á heimsku tímanna.
En Guð fyrirgefi mér að segja svona, ef þetta skyldi nú allt vera einlæg
leit að fullkomnara „tjáningarformi"! Sú leit hefur ekki ennþá borið sýnilega
ávexti. Það er mín réttlæting. En þá fer ég að hugsa: Mannshöfuðið er ekki að-
eins þungt. Það er líka lengi að skapast.
Það var aðall íslenzkrar ljóðlistar að vera borin fram á dálítið upphöfnu og
orðauðugu máli, eins konar sparimáli, þrátt fyrir hortitti og stundum gallaða
byggingarlist. Þess vegna voru það mikil tilbrigði frá hversdagsleikanum að
lesa íslenzk Ijóð.
A þessu verður breyting að ráði nálægt lokum fyrri heimsstyrjaldar. Þá er
farið að yrkja ljóð á hversdagslegra máli og fátæklegra en áður var. Munur
á rímuðu máli og lausu verður með öðrum orðum minni. Yms skáldskaparorð
hverfa, og kenningar sjást ekki lengur, en smekklega gerðar kenningar, þó í
hóf stillt,, geta verið prýði á ljóðum og auðga þau að margbreytni og myndum.
Þar á móti verður fágun ljóðanna meiri, en andríki og alvara minni.
Með atómskáldskapnum gerist málið ennþá fátæklegra og óskáldlegra,
heldur sig nær göturæsunum. Maður finnur ekki til neinnar sunnudagskennd-
ar, þegar maður leggur sig á bakið upp á dívan (eða sóffa) til að líta í atóm-
ljóðabók. Þessi skáld hafa samt fengið sinn Fíladelfíusöfnuð, þó að ekkert
þeirra hafi sett saman eins gott kvæði, að mínum dómi, og Æskuást, sem Jón-
as Guðlaugsson orti á unga aldri og fékk þó engan Fíladelfíusöfnnð á ættjörð
sinni. En þá voru aðrir tímar. Og Guð forði mér frá að fella dóma með gam-