Morgunblaðið - 21.03.2014, Qupperneq 48

BAKSVIÐ
Björn Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is
Viðamikið átak hófst hér álandi í gær til að safna fé íbaráttunni gegn stíf-krampa, kvalafullum sjúk-
dómi sem enn er að finna í um 25 ríkj-
um heims, aðallega í Afríku og
suðurhluta Asíu. Um sýkingu er að
ræða, ekki smitsjúkdóm. Engu að síð-
ur geisaði faraldur meðal ungbarna
hér á landi á ofanverðri 18. öld, lengst
af 19. öld og framan af þeirri tuttug-
ustu, einkum í Vestmannaeyjum, þar
sem dánartíðni ungbarna var á tíma-
bili 60-80%. Um miðja 19. öld tókst að
draga verulega úr dánartíðninni þeg-
ar danskur læknir tók upp nafla-
hreinsun á ungbörnum. Gríms-
eyingar fengu einnig að kenna á
sjúkdómnum, sem á þeim tímum var
nefndur ginklofi, en almennt var dán-
artíðni ungbarna um 30% á landinu
öllu þegar verst lét. Með bólusetn-
ingu, sem hófst á sjötta áratug síð-
ustu aldar, tókst að ráða niðurlögum
stífkrampa á Íslandi. Eftir 1960 var
stífkrampi nær óþekktur á Íslandi,
þar til árið 2008 að eitt tilfelli greind-
ist hjá áttræðum bónda.
Útrýmt í 34 löndum frá 1999
Að söfnunarátakinu standa Barna-
hjálp Sameinuðu þjóðanna á Íslandi
(UNICEF) og Kiwanishreyfingin á
Íslandi og í Færeyjum. Megintilefni
svo viðamikils átaks nú er 50 ára af-
mæli Kiwanis á Íslandi. Frá árinu
1999 hafa UNICEF og Kiwanis bólu-
sett yfir 119 milljónir kvenna í 50
löndum við stífkrampa. Á þessum
tíma hefur sjúkdómnum verið útrýmt
í 34 löndum. Með skipulagðri bólu-
setningu á Vesturlöndum hefur tekist
að halda sjúkdómnum niðri en á fá-
tækum svæðum í Afríku og Asíu hef-
ur þetta verið vandamál þar sem
barnshafandi konur hafa takmark-
aðan aðgang að heilsugæslu og upp-
lýsingum um öruggar fæðingar. Dán-
artíðinin hefur verið gríðarleg há en
með bólusetningarátaki UNICEF og
Kiwanis hefur tekist að lækka dánar-
tíðnina um 90% á síðustu 20 árum.
En hvað er stífkrampi? Samkvæmt
vef landlæknis er um alvarlega sýk-
ingu að ræða sem orsakast af bakterí-
unni Clostridium tetani. Bakterían er
til staðar víða í náttúrunni, s.s. í jarð-
vegi og húsdýraskít, en hún finnst í
þörmum manna og grasbíta án þess
að valda þar skaða. „Þegar bakterían
kemst í sár framleiðir hún eitur sem
leggst á miðtaugakerfi manna, veldur
stífleika og krömpum sem geta verið
lífshættulegir,“ segir á vef land-
læknis. Smit berst ekki á milli manna
en fyrstu einkenni sýkingar geta ver-
ið hiti, sviti, hraður púls, pirringur og
staðbundnir verkir í vöðvum næst
sárinu. Krampar og stífleiki geta
breiðst út um líkamann og valdið önd-
unar- og hjartastoppi.
Hér á landi eru börn bólusett við 3,
5 og 12 mánaða aldur og endur-
bólusett 4 og 14 ára gömul. Land-
læknir mælir með endurbólu-
setningu, t.d. ef liðin eru meira en 10
ár frá síðustu bólusetningu hjá þeim
einstaklingi sem fær óhreinindi í sár.
Haraldur Briem sóttvarnalæknir
segir við Morgunblaðið að aldrei tak-
ist að útrýma stífkrampa en bólusetn-
ingin haldi honum niðri. Upp geti
komið tilfelli hjá eldra fólki, sem ekki
var bólusett á yngri árum, en í tilvik-
inu hér árið 2008 var óljóst hvort
bóndinn hefði verið bólusettur í æsku.
Hafði hann stungið sig í fingur á
gaddavír og kom nokkrum dögum
síðar á Landspítalann með alvarleg
einkenni. Lá hann á gjörgæslu í 45
daga og útskrifaðist heim eftir átta
mánaða legu. „Við þurfum alltaf að
vera á varðbergi. Það hefur til dæmis
verið siður á slysadeild að gefa bólu-
efni ef sjúklingar koma inn með skít-
ug sár. Við getum vel bægt þessum
sjúkdómi frá og þar skipta bólusetn-
ingar öllu máli,“ segir Haraldur.
Aðeins sex ár frá síð-
asta stífkrampatilviki
Dæmi um stífkrampa
Stíf-
krampa-
bakterían og
gró hennar
búa í
jarðvegi
Hendur og
áhöld komast
í snertingu við
bakteríuna
Yfirsetu-
kona
aðstoðar við
barnsfæðingu
við óviðunandi
hreinlætis-
skilyrði
Yfirsetu-
kona klippir
á naflastreng
með áhaldi sem
ekki er sótt-
hreinsað
Bakterían
fjölgar sér
og framleiðir
banvænt eitur
sem berst í
taugar nærri
opnu sári.
Eitrið flyst
til heilans
og/eða
mænunnar
Einkenni
eru m.a.
vöðvakrampar
og gríðarlegur
sársauki við
birtu, hljóð og
snertingu
Ef ekki
fæst
læknishjálp
deyr barnið
innan örfárra
daga
Stíf-
krampinn
raskar taugum
sem senda boð
til vöðvanna
Foreldrar
geta ekki
snert
barnið
Með
bólusetningu
má koma í veg
fyrir þennan
harmleik
Heimild: UNICEF á Íslandi.
48
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 21. MARS 2014
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
GuðmundurStein-grímsson,
sem virtist gegna
embætti sérstaks
sendiherra Sam-
fylkingarinnar í þingflokki
Framsóknarflokksins á síðasta
kjörtímabili, sættir sig enn illa
við kosningasigur forsætisráð-
herrans sl. vor. Hann, Dagur B.
og Össur höfðu búið til nýjan
flokk í kringum Guðmund til að
verða í hlutverki trektar til að
beina eins miklu af fylgishruni
Samfylkingarinnar og verða
mætti á einn stað, svo að bæði
mætti endurnýta það og endur-
vinna. Var notuð áþekk upp-
skrift og brúkuð var um „Besta
flokkinn“ hjá borginni. Sá blekk-
ingaleikur hafði tekist ágætlega
og tryggt stærsta tapara síðustu
borgarstjórnarkosninga úrslita-
áhrif í borginni. Þannig tókst
hinum nútímalegu stjórn-
málamönnum að leika á lýðræðið
og hafa endaskipti á inntaki
þess.
En vegna hagfelldrar niður-
stöðu Framsóknarflokks Sig-
mundar Davíðs brást brellan að
mestu í þingkosningunum sl.
vor.
Það er meginástæðan fyrir
eltingarleikjunum við Sigmund
núna. Þeir snúast aldrei um mál-
efni heldur einungis form.
Í fréttum í gær sagði að Guð-
mundur Steingrímsson hefði
gagnrýnt forsætisráðherra
„harðlega fyrir að sinna ekki
beiðnum um sérstakar umræður
við þingmenn stjórnarandstöð-
unnar. Sagði hann ýmislegt
benda til þess að ákveðinn sam-
skiptavandi væri uppi á Alþingi.“
Þetta, sem síðast var nefnt, er
örugglega rétt. En formerki
Guðmundar Steingrímssonar
fyrir fullyrðingunni standa þó,
því miður, algjörlega á haus. Það
hlýtur að ýta undir „sam-
skiptavanda“ í
þinginu þegar for-
ystumaður flokks,
jafnvel þótt útibú
sé, fullyrði að for-
sætisráðherra hafi
aðeins brugðist við einni af 45
beiðnum um sérstaka umræðu
við ráðherra og á daginn komi að
fullyrðingin er af ráðnum hug
sett fram með villandi hætti, svo
varlega sé talað. Af þessum 45
beiðnum um sérstaka umræðu
við ráðherra beindust einungis 4
að forsætisráðherranum sjálfum
og ein hefur þegar farið fram.
Þetta upplýsti Sigmundur Davíð
í þinginu í gær. Fjölmiðlar höfðu
grandalausir eða viljugir eftir
atvikum tekið fullyrðingum Guð-
mundar sem sönnum og réttum
og sumir lagt út af þeim með sín-
um hætti.
En þetta er ekki eina atriðið
sem bendir til þess að „ákveðinn
samskiptavandi“ sé á þinginu.
Framganga stjórnarand-
stöðunnar, sem forysta þingsins
lét yfir sig ganga, um að ræða í
fjóra daga um „fundarstjórn for-
seta“ til að forðast og tefja fyrir
efnislegri umræðu um þýðingar-
mikið mál, var auðvitað forkast-
anleg. Málið var bein afleiðing
niðurstöðu síðustu þingkosninga
og í góðu samræmi við andstöðu
íslensku þjóðarinnar við að
ganga í ESB. Það gerir uppþot
og yfirgang stjórnarandstöð-
unnar enn alvarlegri en ella.
Fullyrða má, að slík framganga
hefði hvergi verið liðin á þingi
þjóðar sem býr við lýðræðis-
skipan eins og Íslendingar. Það
er svo sjálfstætt umhugsunar-
efni, að Ríkisútvarpið, sem jafn-
an lyfti „málþófsstimplinum“
fyrir ríkisstjórnina á síðasta
kjörtímabili, og það stundum
óumbeðið, hefur í þeim efnum,
eins og svo mörgum öðrum, al-
gjörlega „skipt um mark“ á
þessu kjörtímabili.
Stjórnarandstaðan
unir illa dómi
kjósenda}
Samskiptavandamenn
flokka og fréttastofu
Þegar áflog erustöðvuð á
skólalóðinni er það
oftast talin frekar
aum afsökun að
benda á annan aðil-
ann og segja „en hann byrjaði“.
Og það sem á ekki við á skólalóð-
inni á líklega enn síður við þegar
flókin alþjóðamál eiga í hlut, eins
og deilur Ísraelsmanna við ná-
granna sína fyrir botni
Miðjarðarhafs.
Því verður það oft æði hjákát-
legt að sjá reglulega í fyrir-
sögnum fréttamiðla að Ísraelar
„hafi ráðist“ á hinn og þennan,
og oft á þann veg að komið er
langt inn í fréttina áður en í ljós
kemur að ástæðan fyrir árásinni
er sú að upphaflega var ráðist á
ísraelska borgara, landsvæði eða
hermenn. Hins vegar heyrir það
til undantekninga ef ein einasta
frétt um árásir á Ísrael nær eyr-
um landsmanna,
nema vandlega falin
inni í fréttaskýringu
á gagnárásum Ísra-
elsmanna. Ábyrgðin
er þannig óbeint
sett á herðar Ísraelsmönnum
einum, þó svo að rætur ofbeldis-
ins liggi miklu dýpra en svo.
Að vissu leyti er hér við þær
upplýsingaveitur sem innlendu
fjölmiðlarnir reiða sig á að sak-
ast, en það þýðir ekki að fjöl-
miðlar hér þurfi ekki að gæta
jafnvægis í umfjöllun. Líkt og
sagði í upphafi, er hér um flókn-
ar deilur að ræða, sem hafa verið
að gerjast í alþjóðakerfinu nú í
um það bil 65 ár. Eitt af hlut-
verkum fjölmiðla er að auka
skilning fólks á því sem er að
gerast í heiminum. Sá skilningur
mun ekki aukast með einhliða
fréttum af því þegar Ísraels-
menn taka til varna.
Fréttaflutningur frá
botni Miðjarðarhafs
er oft einhliða}
Hvar er jafnvægið?
M
iðað við hvað það er til
óskaplega mikið af börnum
hér á landi (eða eru Íslend-
ingar ekki annars einna
frjósamastir Evrópubúa?)
þá er býsna merkilegt hversu lítill áhugi
virðist vera meðal ráðamanna í bæjum og
hjá ríki á þörfum barna- og fjölskyldufólks.
Sú tilfinning styrkist enn frekar þegar
rennt er yfir stefnumál frambjóðenda í
prófkjörum eða stefnur einstakra flokka
fyrir komandi sveitarstjórnarkosningar.
Samkvæmt lögum er hverju sveitarfélagi
skylt að móta sína eigin fjölskyldustefnu, en
við lauslega athugun á vefsíðum nokkurra
af stærri sveitarfélögum á landinu, var allur
gangur á því hvort þar fyndust upplýsingar
um slíka stefnu. T.d. voru í einu stóru sveit-
arfélagi gerð drög að henni fyrir 11 árum og síðan
ekki söguna meir, annars staðar var hún til staðar en
lítið útskýrt hvernig hún kemur til framkvæmda.
Á loforðalistunum fyrir kosningarnar í vor virðast
nokkur málefni vera efst á baugi. Gagnsæi í stjórn-
sýslu er nokkuð ofarlega á blaði, fleiri atvinnutæki-
færi og loforð um að hækka ekki opinber gjöld. Þetta
eru allt hin prýðilegustu málefni.
Það sama gildir um umhverfisvernd og menningar-
mál. En lítið fer fyrir málefnum fjölskyldunnar, þrátt
fyrir að vera málaflokkur sem snertir okkur öll með
einum eða öðrum hætti.
Að stuðla að vistvænum samgöngum virðist annars
vera eitt allra heitasta málið í dag. Það er
gott og blessað, en því miður ekki raunhæf-
ur kostur hjá mörgu fjölskyldufólki, sem
margt sækir vinnu í a.m.k. 10 km fjarlægð
frá heimili sínu og vinnur átta stunda
vinnudag. Fæstir í þeim sporum ná að fara
fram og til baka á hjóli eða strætó og kom-
ast heim til sín á skikkanlegum tíma til að
sinna þeim fjölmörgu verkefnum sem
fylgja því að eiga og reka fjölskyldu.
Dæmi um slíkt verkefni er íþrótta- og
tómstundastarf barna. En þrátt fyrir að
flest börn taki þátt í slíku starfi af ein-
hverju tagi, sem betur fer, heyrir samstarf
á milli íþróttafélaga og skóla til undantekn-
inga og sjaldgæft er að sveitarstjórnarfólk
láti þennan málaflokk til sín taka. Allt of
algengt er að æfingatímar barna, hvort
sem um er að ræða íþróttir eða annað tómstundastarf,
séu skipulagðir með flest annað en þarfir barnanna í
huga.
Þessu er reyndar betur farið víða á landsbyggðinni,
þar sem mörg sveitarfélög hafa lagt alúð við þennan
málaflokk.
Frambjóðendur í komandi kosningum, þeir sem
hyggja á ábyrgðarstörf í sveitarfélögunum, mættu
gjarnan gera meira að því að beina sjónum að daglegu
lífi íbúanna og spyrja sig: Hvernig er hægt að auka á
lífsgæði fólks? Eða er það annars ekki eitt af hlut-
verkum þeirra sem veljast til þess að stjórna sveitar-
félögum? annalilja@mbl.is
Anna Lilja
Þórisdóttir
Pistill
Hvar er fjölskyldustefnan?
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
UNICEF á Íslandi og Kiwanis-
hreyfingin á Íslandi og í Fær-
eyjum hófu í gær söfnun til bar-
áttunnar gegn stífkrampa í
heiminum. Samstarf Íslendinga
og Færeyinga er liður í al-
þjóðlegri baráttu UNICEF og
Kiwanis gegn stífkrampa. Meðal
þess sem samtökin vekja at-
hygli á er að það kostar aðeins
210 krónur að bólusetja barns-
hafandi konu og ófætt barn
hennar gegn veikinni. Með sms-
skilaboðunum STOPP í 1900
gefur fólk 630 krónur. Einnig
má setja framlag á reikninginn
701-26-102050, kt. 481203-
2950, merkt „stífkrampi“.
SMS-ið Stopp
sent í 1900
ÁTAK UNICEF OG KIWANIS
Átak Kiwanismenn og UNICEF hófu
söfnunina í Kringlunni í gær.
Morgunblaðið/Kristinn