Læknablaðið - 15.03.2003, Síða 57

UMRÆÐA & FRÉTTIR / LÆKNADAGAR 2003
samband sitt við foreldrana og mynda tengsl við
vinahóp utan heimilisins. Spurningin: hver er ég?
er alltaf vakandi og þau eru ekki alltaf raunsæ
þegar þau leitast við að svara henni. Þau vilja
verða fræg og rík og telja sig ráða við það en finna
smám saman takmörk sín. Tímaskynið er bundið
við hér og nú og það þýðir afskaplega lítið að tala
við þau um framtíðina. Þess vegna er yfirleitt til
lítils að reyna að fá þau ofan af því að stunda
óheilsusamlegt líferni á borð við reykingar með
því að lofa þeim einhverju seinna, launin verða að
koma strax.
Að brjótast út
Á þessum tíma er líkaminn að taka miklum breyt-
ingum og þau eru mjög upptekin af þeim. Sjálfs-
myndin er brothætt og þeim finnst þau alltaf vera
of lítil eða of stór, of feit eða of mjó, öll út í bólum
og þau hafa sjúklega þörf fyrir að vera eðlileg sem
þeim finnst þau ekki vera. Að vissu leyti hafa þau
rétt fyrir sér því umbrotin og efnaskiptin í líkam-
anum eru ekki bara bundin kynþroskanum heldur
er útlitið að mótast, þau samsvara sér oft illa og
hafa ekki fulla stjórn á hreyfingunum. Allt hefur
þetta áhrif á skapferlið. Heilinn þroskast og hugs-
unin breytist.
Á þessu skeiði reynir bæði á foreldra og lækna
að bregðast rétt við unglingnum. Boð og bönn
geta virkað og átt rétt á sér en þeir fullorðnu verða
að hafa hugfast að það er hlutverk unglingsins að
brjótast út úr þeirri vernd sem umhverfið reynir að
veita honum. Þetta eru mótunarár og þess vegna
er mikilvægt að umhverfið reyni að ýta þeim inn á
réttar brautir, ekki síst hvað varðar heilbrigðan
lífsstíl, og þar er hlutverk lækna mikilvægt.
Kelly sagði að unglingalækningar væru orðnar
rúmlega tuttugu ára gamlar í Svíþjóð en þær
spruttu upp úr barnalækningum. Nú er þessi skipt-
ing komin inn í menntun lækna en deildaskipting
sjúkrahúsa tekur ekki alltaf mið af henni. I Stokk-
hólmi er búið að koma á fót sérstakri innlagna-
deild fyrir unglinga og er þar meðal annars fengist
við sjúklinga með átröskun. Víða er þjónusta við
unglinga veitt á deildum fyrir kynsjúkdóma eða í
tengslum við meðgöngueftirlit. Unglingamóttökur
eru líka oft reknar af ljósmæðrum sem getur verið
fráhrindandi fyrir drengi.
Beðið eftir barnaspítala
Hróðmar Helgason barnahjartaskurðlæknir ræddi
um afstöðu unglinga til alvarlegra veikinda á borð
við hjartasjúkdóma og sagði að auðvitað setti það
mikið strik í reikninginn hjá þeim að verða veik.
Fyrir utan hin félagslegu áhrif sem þau verða fyrir,
einangrun frá daglegu umhverfi, skóla og vinahóp,
þá eiga þau erfitt með að horfast í augu við sjúk-
dóminn. Þau vilja oft bregðast við meðferðinni
með því að fylgja ekki fyrirmælum, gera ekki æf-
ingar eða hætta jafnvel að taka lyf.
Hjartasjúkdómar hafa mikil áhrif á sálarlíf ung-
linga og það getur verið ákaflega erfitt fyrir lækna
að tala við þau, til dæmis um hættu á skyndidauða.
Þau vilja vita hver staðan er en ekki heyra slæmar
fréttir. Lyfjameðferð og æfingar geta reynst þeim
erfiðar, þeim líður illa en sjá engan árangur og
verða neikvæð. Þá er skárra að fara í uppskurð,
þar er þó verið að gera eitthvað. Langar dvalir á
sjúkrahúsum væru unglingum erfiðar og þá eru
foreldrarnir mikilvægir við að efla og halda uppi
sjálfstrausti barna sinna. Læknar verða því að
kappkosta góð samskipti við foreldrana.
Hróðmar sagði að unglingar lentu oft á skjön
við deildaskiptingu spítalans sem væri ekki sniðin
að þeirra þörfum. Barnadeildir eru oft líflega inn-
réttaðar og hugað að umhverfi barna og tóm-
stundum þeirra en þær eru ekki við hæfi unglinga.
Á fullorðinsdeildum er sjaldnast pælt mikið í um-
hverfinu, þær eru flestar æði stofnanalegar og ekki
við hæfi unglinga. Þess vegna biðu margir spenntir
eftir nýja barnaspítalanum þar sem reynt verður
að mæta þörfum unglinga með nýjum hætti.
Áhættuhegðun
Eftir að Hróðmar hafði lokið máli sínu var röðin
komin að Guðrúnu Gunnarsdóttur heimilislækni úr
Hafnarfirði sem sagði frá starfi unglingamóttöku þar
í bæ. Slíkar móttökur hafa verið opnaðar á síðustu ár-
um á Akureyri og nokkrum stöðum á höfuðborgar-
svæðinu og ef marka má orð Guðrúnar hafa þær gef-
ist vel. Þær eru starfræktar innan vébanda heilsugæsl-
unnar og lagði Guðrún áherslu á að tryggja þyrfti
þessari starfsemi fé sem væri eyrnamerkt, að öðrum
kosti væri hætta á að hún yrði útundan og pening-
arnir hyrfu í hítina frægu.
Þá tók til máls Sóley Bender dósent við hjúkrunar-
fræðideild og doktorsnemi við læknadeild Háskóla
íslands og fjallaði um þunganir unglingsstúlkna sem
eru meira en helmingi tíðari hér á landi en á Norður-
löndum. Þar kom við sögu áhættuhegðun unglinga
sem Katrin Berg Kelly fjallaði einnig um í síðasta
fyrirlestri dagsins. Því miður leyfir plássið ekki ítar-
lega umfjöllun um þessi erindi sem þó væri full þörf á,
það vitum við sem erum að ala upp unglinga.
Hér lýkur þessari frásögn blaðamanns af Lækna-
dögum 2003. Hún er fjarri því tæmandi en gefur von-
andi nokkra mynd af þeim athyglisverðu og lífsnauð-
synlegu umræðum sem fram fara á þessum fræðslu-
dögum.
Læknablaðið 2003/89 233