Læknablaðið - 15.05.2004, Blaðsíða 18

FRÆÐIGREINAR / HAGKVÆMNI BÓLUSETNINGAR
Tafla II. Árlegur kostnaöur vegna meöhöndlunar meningókokka C sýkinga á íslandi fyrir
og eftir allsherjarbólusetningu 0-19 ára.
Kostnaöartilefni Fyrir bólusetningu Einingar Kostnaöur, þús. kr. Eftir bólusetningu Einingar Kostnaöur, þús. kr.
Fjöldi sjúklinga 9.11 0,91'
Dauösföll2 0,91 0,09
Lega á gjörgæsludeild 22,7 5380 2,0 474
Lega á almennri deild 63,7 4523 5,6 398
Eftirfylgni á göngudeild 22,3 335 1,8 27
Kostnaöur viö aö koma
í veg fyrir faraldur 3000 0
Langtímakostnaöur viö aö
takast á viö afleiöingar sýkingar3
- væg tilvik 1,1 2200 0,1 200
- alvarleg tilvik 0,1 9200 0,01 920
Alls 24.638 2019
Sparnaöur eftir bólusetningu 22.619
1 Virkni bóluefnis 90%. Bólusetningarherferöin fækkar tilvikum um 8,19 (=9,1-0,91).
2Dánartíöni 10%. Dauösföllum fækkar um 0,82 (=0,91-0,09).
3Langtímaafleiöingar 15%; af þeim 90% væg tilvik og 10% alvarleg.
Tafla III. Aldursbundinn kostnaður og ávinningur af almennri bólusetningu gegn men-
ingókokkum C.
Aldur Kostnaöurviö bólusetningu, þús. kr. Á ári
Upphaf Árlegur Hindruö tilvik Hindruö dauösföll Unnin lífár
0-1 árs 20.465 20.465 0.41 0,072 5,33
1-19 ára 185.656 7216 5.551 0,412 29,6
20 ára og eldri 0 0 2,24‘ 0,352 15,1
Allir 206.161 27.681 8,19 0,83 50.0
1 Virkni bóluefnis 90%.
2 Dánartíöni 10%.
3 Byggt er á upplýsingum Hagstofu íslands um meöalævi á árabilinu 1996-2000. Einstaklingur á fyrsta ári
er talinn geta náö 80,2 ára aldri.
sjúkdómsins fyrir og mati á nýgengi eftir bólusetning-
arherferð. Útreikningarnir eru byggðir á reiknaðri
stærð árganga og gert ráð fyrir að einstaklingar sem
lifa nái 80 ára aldri. Þar er byggt á upplýsingum Hag-
stofu íslands um horfur á meðalævi íslendinga sam-
kvæmt reynslu áranna 1996-2000. Kostnaður vegna
bólusetningarhópsins 1-19 ára fellur aðeins til í eitt
skipti og því um stofnkostnað að ræða. Þeim kostnaði
er breytt í árskostnað (8) sem nemur 7.216.000 krón-
um (tafla III) og er miðað við 3% ávöxtunarkröfu
eins og stuðst hefur verið við í öðrum rannsóknum (5,
10). Arskostnaður er reiknaður með hliðsjón af 3%
ávöxtunarkröfu og 50 ára endurgreiðslutíma. Hreinn
árlegur kostnaður heilbrigðiskerfisins vegna meningó-
kokkasýkinga hækkar sem nemur mismuninum á
árlegum bólusetningarkostnaði (27.681.000 krónur)
og árlegum spamaði í umönnunarkostnaði (22.619.000
krónur). Þessi upphæð er 5.062.000 krónur. Hreinn
kostnaður á hvert hindrað tilvik verður því 618.000
krónur, kostnaður á hvert hindrað dauðsfall verður
6.099.000 krónur og kostnaður á hvert unnið lífár
verður 101.000 krónur. Til samanburðar er kostnaður
á hvert hindrað tilfelli 2.480.000 krónur og kostnaður
á hvert unnið lífár tæpar 860.000 krónur í Bretlandi
og Wales (meðalgengi ársins 2002; 1 sterlingspund =
137 krónur). íslensku tölurnar eru nokkuð næmar
fyrir forsendu um ávöxtunarkröfu. Sé gert ráð fyrir
6% ávöxtunarkröfu í stað 3% mun hreinn kostnaður
á hvert hindrað tilvik hækka í 1.129.000 krónur, kostn-
aður á hindrað dauðsfall hækka í 11.212.000 krónur
og kostnaður á unnið lífár hækka í 185.000 krónur.
Umræöa
Almannagæði er sú vara eða þjónusta nefnd sem er
gædd þeim eiginleikum að gagnast ekki aðeins þeim
sem vöruna nýtir heldur og öðrum samtímis. Bólu-
setningar gegn smitsjúkdómum eru dæmi um al-
mannagæði. Því fleiri einstaklingar sem eru ónæmir
fyrir smitsjúkdómi í samfélagi, þeim mun ólíklegra er
að farsótt bijótist út af völdum hans. Bólusetning veit-
ir því ekki einungis bólusettum vöm gegn viðkom-
andi sjúkdómi heldur einnig hinum þegar hlutfall bólu-
settra í þjóðfélaginu nær ákveðnu marki sem nefnt er
„hjaröónæmi" (11). Sá sem veltir fyrir sér hvort hann
eigi að sætta sig við þau óþægindi sem bólusetningu
eru samfara metur eigin ávinning af henni. Hins veg-
ar er ólíklegt að ávinningur allra hinna samfélags-
þegnanna vegi þungt í mati hans. Sú staða getur því
auðveldlega komið upp að fólk telji eigin ávinning af
bólusetningu ekki nægjanlegan til að réttlæta slík
útgjöld (bein og óbein) jafnvel þótt heildarávinning-
ur samfélagsins sé ótvíræður. Hið opinbera getur
augljóslega beitt efnahagslegum og lagalegum úrræð-
um til að ná fram þeim lýðheilbrigðis- og þjóðhags-
lega ávinningi sem bólusetning hefur í för með sér.
Stjómvöld þurfa að ákveða gegn hvaða smitsjúk-
dómurn eigi að beita bólusetningu. Mikilvægt er að
slíkar ákvarðanir miðist við að nýta fjármuni sem
einkaaðilar og opinberir aðilar verja til sjúkdóma-
varna á sem skynsamlegastan hátt.
Hægt er að ná almennu markmiði á borð við það
að fjölga lífárum samfélagsþegnanna með margvís-
legum hætti. Kostnaðarhagkvæmnisgreining byggir á
þeirri hugmynd að hyggilegt sé að leggja áherslu á
þær aðferðir sem hafa mest áhrif á hið almenna
markmið fyrir hverja krónu útlagðs kostnaðar. Þess-
ari aðferðafræði svipar nokkuð til hefðbundinnar
kostnaðarábatagreiningar nema hvað ekki er reynt
að leggja mat á peningalegan ávinning af fjölgun líf-
ára. Þessi aðferð er tekin fram yfir kostnaðarábata-
greiningu í mati verkefna í heilbrigðiskerfinu vegna
þess að umdeilt er hvernig eigi að meta heilbrigði og
langlífi til fjár (8).
Takmarkanir kostnaðarhagkvæmnisgreininga fel-
ast í að verkefnin eru metin út frá sjónarhóli greið-
enda. Unnin lífár þeirra sem læknast eru lögð að jöfnu
við (unnin) lífár þeirra sem ekki veikjast. Sú bjögun
sem þetta kann að valda ýkir því kostnað vegna bólu-
setningarverkefnisins. Þá ber og að nefna að við höf-
um ekki tekið kostnað sjúklinga eða aðstandenda
nteð í útreikninga okkar vegna gagnaskorts.
382 Læknablaðið 2004/90