Læknablaðið - 15.05.2005, Qupperneq 21

FRÆÐIGREINAR / LÍ F FÆ R AG J A FI R
Líffæragjafir á íslandi 1992-2002
Sigurbergur
Kárason'
SÉRFRÆÐINGUR í SVÆF-
INGA- OG GJÖRGÆSLU-
LÆKNINGUM
Runólfur
Jóhannsson1
LÆKNIR í SÉRNÁMI í SVÆF-
INGA- OG GJÖRGÆSLU-
LÆKNINGUM
Kristín
Gunnarsdóttir1
HJÚKRUNARFRÆÐINGUR
Páll Ásmundsson2
SÉRFRÆÐINGUR í LYF-
LÆKNINGUM OG NYRNA-
SJÚKDÓMUM
Kristinn
Sigvaldason1
SÉRFRÆÐINGUR í SVÆF-
INGA- OG GJÖRGÆSLU-
LÆKNINGUM
'Svæfinga- og gjörgæsludeild,
Landspítala Fossvogi,
2nýrnadeild Landspítala
Hringbraut.
Fyrirspurnir og bréfaskipti:
Sigurbergur Kárason,
svæfinga- og gjörgæsludeild
Landspítala Fossvogi,
108 Reykjavík.
skarason @landspitalL is
Lykilorö: líffœragjafir, brott-
nám líffœra, heiladauði,
líffœraígrœðslur, gjörgœslu-
deildir, siðfrœði.
Ágrip
Inngangur: Með gildistöku laga um skilgreiningu
heiladauða og brottnám líffæra 1991 var íslending-
um gert kleift að gefa nálíffæri. Tilgangur þessarar
rannsóknar var að kanna tilhögun líffæragjafa á
íslandi og þörf fyrir líffæri 1992-2002.
Aðferðir: Farið var yfir gögn allra sem létust á
gjörgæsludeild Fossvogi 1992-2002. Upplýsinga
var aflað um líffæragjafa á öðrum deildum, fjölda
á biðlistum og fjölda líffæraþega. Niðurstöður eru
sýndar sem miðgildi (25.,75. hundraðsmark).
Niðurstöður: Fjöldi látinna á deildinni 1992-2002
var 527 (48 (45,52) árlega). Af þeim voru 68 (13%)
úrskurðaðir látnir vegna heiladauða. Sótt var um
leyfi til líffæratöku hjá aðstandendum í 50 (74%
heiladauðra) þessara tilvika og fékkst leyfi hjá 30
(60%). Fjórir reyndust ekki hæfir líffæragjafar.
Tekin voru líffæri hjá 26 (52% tilvika þar sem leyfis
var leitað). Beiðni um líffæragjöf var hafnað í 40%
tilvika og virtist það færast í vöxt þegar leið á tím-
abilið. Atján einstaklingar (3% látinna) sem hugs-
anlega hefðu getað gefið líffæri voru ekki greindir.
A tímabilinu voru líffæri gefin á öðrum deildum
í sex tilvikum. Líffæragjafar á tímabilinu voru því
samtals 32 (3 (1,5) árlega). Fjöldi gefinna líffæra
var 109 (11 (4,15) árlega). Arlegur meðalfjöldi á
biðlista eftir nálíffærum var 7 (5,9) og sem fékk
ígræðslu 3 (2,5).
Ályktanir: Á íslandi hafa 87% líffæragjafa verið
sjúklingar með heilablæðingu, höfuðáverka eða
heilablóðfall. Þeir sem hugsanlega hefðu getað
orðið líffæragjafar en voru ekki greindir eru fáir.
Líffæragjafir á Islandi virðast samsvara þörfum
landsmanna fyrir líffæri. Hugsanlegt áhyggjuefni
er að aðstandendur virtust oftar neita beiðnum um
líffæragjafir er á leið tímabilið.
Inngangur
Líffæraígræðslur eru taldar með mestu framförum
læknisfræðinnar á seinustu öld. Þær hafa reynst afar
árangursríkar og eru stundaðar um heim allan. Slík
meðferð krefst þó þátttöku og samþykkis annarrar
manneskju. Jafnframt þarf að ríkja sátt í þjóðfé-
laginu í heild um að líffæri frá lifandi einstaklingum
eða látnum skuli grædd í sjúklinga sem haldnir eru
sjúkdómum í einstökum líffærum sem dregið geta
þá til dauða.
ENGLISH SUMMARY
Kárason S, Jóhannsson R, Gunnarsdóttir K,
Ásmundsson P, Sigvaldason K
Organ donations in lceland 1992-2002
Læknablaðið 2005; 91: 417-22
Objective: To acquire information of organ donations
and organ waiting lists in lceland 1992-2002, the
beginning of an organ procurement system.
Material and methods: Records of all patients
treated at the ICU at LSH in Fossvogur 1992-2002
were studied. Information of organ donations at other
units and number on organ waiting lists was attained.
Results are shown as medians (25m, 75"' percentile).
Results: 527 patients died at the ward 1992-2002
(48 (45,52) annually). Of them 68 (13%) were declared
deceased because of brain death. Permission for organ
procurement was requested from relatives in 50 cases
(74% of brain deaths) and was obtained in 30 (60%).
Four of these were not suitable as organ donors. Organ
donation was denied in 40% of cases and refusal
seemed to increase during the period. Potential organ
donors that were not recognised as such were 18 (3%
of all deaths). During the period six organ donations
occurred at others units. The total number of organ
donors was 32 (3 (1,5) annually) in lceland 1992-
2002. Number of organs donated was 109 (11 (4,15)
annually). Each year there were 7 (5,9) individuals on
waiting lists for organs and 3 (2,5) were transplanted.
Conclusions: 87% of organ donations in lceiand come
from patients with cerebral haemorrhage, traumatic
brain injury or ishaemic stroke. Organ donations in
lceland seem to fulfil the nations need of organs. It
is a possible worry that refusal of organ donation by
relatives seemed to increase during the period.
Keywords: organ donation, organ procurement, brain death,
transpiantation, intensive care units, ethics.
Correspondence: Sigurbergur Kárason,
skarason@tandspitaii.is
Nú er svo komið að biðlistar eftir líffærum lengj-
ast hratt og í heiminum látast fleiri á biðlistum eftir
líffærum en þeir seni fá líffæraígræðslu (1). Þessi
staða hefur vakið margar siðferðislegar spurningar
varðandi framboð líffæra til ígræðslu, öflun þeirra
og lifandi líffæragjafa.
Þar sem áhætta fylgir öllum aðgerðum og vegna
þess að gjafanum er hugsanlega hættara við líf-
Læknablaðið 2005/91 417