Læknablaðið - 15.05.2005, Blaðsíða 23

FRÆÐIGREINAR / LÍ F FÆ R AG J A FI R
Niðurstöður
Tilhögun við líffœragjafir á gjörgœsludeild í Foss-
vogi 1992-2002
Á tímabilinu 1992-2002 létust alls 527 sjúklingar á
deildinni eða 48 (45,52) árlega. Karlar voru í meiri-
hluta eða 325 (62%, aldur 70 (58,77) ár, aldursbil
1-92 ár), konur voru 202 (38%, aldur 71 (55,78) ár,
aldursbil 1-96 ár). Flestir létust af völdum hjarta-
sjúkdóma, eða 224 (43%).
Af heildarfjöldanum voru 68 (13%) úrskurðað-
ir látnir samkvæmt skilmerkjum um heiladauða.
Dánarorsök hjá þeim var í um helmingi tilfella
sjúkdómur í heilaæðum, 43% heilablæðing og 9%
heilablóðfall en í 37% var um höfuðáverka að ræða.
Flestir höfðu lent í umferðarslysi eða 42% (sjá yfir-
lit í mynd 1).
Sótt var um leyfi til líffæratöku hjá aðstandend-
um í 50 (74%) þessara tilvika (aldur 43 (28, 53) ár,
aldursbil 8-72 ár) og fékkst leyfi í 30 (60%) skipti.
Fjórir reyndust ekki hæfir líffæragjafar vegna gruns
um illkynja sjúkdóm, sýkingar með lifrarbólguveiru
C, dreifðrar blóðstorknunar og sögu um neyslu
fíkniefna. Tekin voru líffæri hjá 26 einstaklingum,
eða í 52% tilvika, sem leyfis var leitað hjá.
Beiðni um líffæragjöf var hafnað í 40% lilvika
þegar leyfis var leitað og virtist sú afstaða aðstand-
enda verða algengari er leið á tímabilið (mynd 2).
1 þau 18 skipti sem ekki var leitað leyfis fyrir líf-
færatöku voru 10 (56%) hinna látnu með þekktan
illkynja sjúkdóm, sýkingu, víðtækar líffærabilanir
eða of gamlir sem gerði þá óhæfa sem líffæragjafa.
Prír (17%) voru erlendir ríkisborgarar og því erf-
iðleikum bundið að fá samþykki aðstandenda. Hjá
fimm (17%) kom ekki fram skýr ástæða fyrir því
af hverju ekki hafði verið spurt en kringumstæður
voru oft erfiðar.
I gögnum fundust 18 einstaklingar (3% látinna)
sem hugsanlega hefðu getað gefið líffæri en voru
ekki greindir. Helmingur þeirra lést fyrstu tvö ár
tímabilsins.
Líffœragjafir á íslandi 1992-2002
Á tímabilinu 1992-2002 fóru fram í 32 líffæratökur á
Islandi, 26 á gjörgæsludeild í Fossvogi, fjórar á gjör-
gæsludeild Landspítala Hringbraut og tvær á gjör-
gæsludeild Fjórðungssjúkrahúss Akureyrar. Tekin
voru 62 nýru, 25 lifrar, 8 hjörtu og 14 lungu, samtals
109 líffæri, eða 11 (4,15) árlega. Aldur líffæragjaf-
anna var 43 (26,51) ár, aldursbil 2-69 ár. Orsök
andláts var í 56% tilfella heilablæðing, 22% höfuð-
áverki, 9% heilablóðfall og hjá 13% önnur orsök
(hjartastopp, nærdrukknun, efnaskiptasjúkdómar).
Fjöldi íslendinga á biðlista eftir nálíffœrum
Leitað var til líffæraflutninganefndar heilbrigðis- og
tryggingamálaráðuneytis um upplýsingar urn fjölda
Mynd 2. Árlegt hlutfallþeirra sem höfnuðu þátttöku í líffœragjöf á tímabilinu 1992-2002
á gjörgœsludeild í Fossvogi. Rauða línan er besta línulega nálgun við þróunina á tímab-
ilinu. Árin 1992 og 1999 var ekki óskað eftir leyft til brottnáms líffœra og árið 1994 veittu
allir aðstandendur samþykki sitt, því er gildið núll á þessum árum.
einstaklinga á biðlista eftir líffæraígræðslu á tímabil-
inu. Reiknaður var út árlegur fjöldi á biðlista, sem
reyndist 7 (5,9), og fjöldi sem fékk líffæraígræðslu,
3 (2,5) alls.
I töflu I er yfirlit yfir árlegan fjölda líffæragjafa,
fjölda á biðlista eftir líffærum og yfir líffæraígræðsl-
ur 1992-2002.
Tafla I. Árlegar tölur (miðgildi (25., 75. hundraðsmark))
um líffæragjafir, fjölda á biðlista eftir líffærum og líffæra-
ígræðslur á árunum 1992-2002 á íslandi.
Einstaklingar sem létust á gjörgæsludeild í Fossvogi 48 (45,52)
- Greindir látnír samkvæmt skilmerkjum um heiladauða 7 (3,8)
- Hugsanlegir Itffæragjafar sem ekki voru greindir 1 (1,2)
Líffæragjafar alls á íslandi 3(1,5)
Fjöldi gefinna líffæra 11 (4,15)
Islendingar á biðlista eftir nálíffærum 7(5,9)
fslendingar sem fengu líffæraígræðslu 3(2,5)
Umræða
Hér á landi hafa flestar líffæragjafir átt sér stað á
svæfinga- og gjörgæsludeild í Fossvogi sem skýrist
af því að þar er skurðdeild heila- og taugasjúkdóma
og stærsta slysamóttaka landsins. Hugsanlega gæti
þetta breyst með annarri dreifingu sérgreina innan
Landspítala og því mikilvægt að varðveita reynslu
sem hefur skapast á gjörgæsludeildinni í Fossvogi.
Læknablaðið 2005/91 419