Læknablaðið - 15.05.2005, Blaðsíða 45

FRÆÐIGREINAR / BLÆÐING EFTIR FÆÐINGU
Blæðing eftir fæðingu getur orðið
lífshættuleg
Um alþjóðlegt frumkvæði FIGO og ICM til að koma í veg fyrir asablæðingu eftir burð
Þrátt fyrir framfarir í fæðingafræðum lækna (e.
obstetrics) og ljósmæðrafræðum (e. midwifery)
deyja árlega um 530.000 konur í heiminum vegna
fylgikvilla þungunar (ein á hverri mínútu) og 10-
15 sinnum fleiri lifa með fylgikvilla og skelfilega
reynslu vegna meðgöngu og fæðingaslysa. Sem
betur fer er mæðradauði sjaldgæfur á Islandi eins
og annars staðar í þróuðum ríkjum og slys fá, en
verða engu að síður, oftast með nær engum eða
stuttum fyrirboða og þrátt fyrir góða aðgæslu.
Tækniframfarir nútímans og góður aðgangur að
bestu fagþekkingu og aðstæðum á vel búnum
sjúkrastofnunum bjargar lífi kvenna, þó fórnar-
kostnaður geti verið í líkamlegum og andlegum
eftirköstum. Meðgöngueitrun, fæðingakrampar,
lifrarbilun, fylgjulos, utanlegþykkt og blóðsýking
(sepsis) geta og hafa orðið konum hættulegar, en
það eru ekki síst miklar blæðingar eftir fæðingu
sem verða enn að teljast lífshættulegar og geta
stundum leitt til þess að fjarlægja verður leg úr
ungri konu á miðjum barneignaaldri. Fyrir því
eru dæmi nú sem fyrr hér á landi. Alls látast um
200.000 konur á ári í heiminum úr asablæðingum
í eða strax í kjölfar fæðingar (primary postpartum
hemorrhage, það er að segja á fyrstu 24 klukku-
stundunum eftir fæðingu), ein á 2-3 mínútna fresti
og langflestar í þróunarlöndum. Blæðing eftir
fæðingu (primary postpartum hemorrhage) er skil-
greind sem blæðing >500 ml og er talin alvarleg ef
blæðing fer yfir 1000 ml.
Alþjóðasamtök kvensjúkdóma- og fæðinga-
lækna (FIGO, Federation Internationale de
Gynecologie et Obstetrique) og ljósmæðra (ICM,
International Confederation of Midwives) gáfu
út yfirlýsingu fyrir rúmu ári um aðgerðir vegna
blæðinga eftir burð, sem ég undirrritaði fyrir hönd
íslenskra fæðinga- og kvensjúkdómalækna á al-
þjóðaþingi í nóvember 2003. Yfirlýsingin birtist
hér á eftir í íslenskri þýðingu sem gerð er á vegum
Félags íslenskra fæðinga- og kvensjúkdómalækna
og Ljósmæðrafélags íslands. I henni eru tíu lykilat-
riði sem samtökin munu beita sér fyrir gagnvart
meðlimum sínum og öðrum heilbrigðisstarfsmönn-
um, svo sem hér segir:
1. Senda sameiginlega yfirlýsingu til allra sam-
taka fæðinga- og kvensjúkdómalækna og
samtaka ljósmæðra og hvetja samtökin til
að koma henni til meðlima sinna.
2. Fá stuðning við sameiginlegu yfirlýsinguna
frá aðilum á sviði mæðraverndar og ung-
barnaeftirlits, eins og Sameinuðu þjóðunum,
stofnana á sviði þróunarmála og annarra.
3. Mæla með því að þetta alþjóðlega frum-
kvæði til að koma í veg fyrir blæðingu eftir
burð verði tekið inn í námsskrár í læknis-
fræði, ljósmóðurfræði og hjúkrunarfræði.
4. Mæla með því að yfirmenn innan heilbrigð-
iskerfisins og stjórnmálamenn stuðli að því
að þetta alþjóðlega frumkvæði komist til
framkvæmda.
ICM og FIGO munu jafnframt starfa saman til
að tryggja að:
5. Öllum fæðandi konum alls staðar í heim-
inum verði boðið upp á virka meðferð á
þriðja stigi fæðingar til að koma í veg fyrir
blæðingu eftir burð.
6. Allir faglærðir aðilar, sem viðstaddir eru
fæðingu, hafi hlotið þjálfun í virkri meðferð
á þriðja stigi fæðingar og hafi lært aðferðir
til að meðhöndla blæðingu eftir burð.
7. Allar heilbrigðisstofnanir þar sem fæðingar
eiga sér stað hafi fullnægjandi birgðir af
samdráttarörvandi lyfjum, tæki og starfs-
reglur, bæði til að koma í veg fyrir og með-
höndla blæðingu eftir burð.
8. Aðstaða til blóðgjafar sé tiltæk á stofnun-
um sem veita alhliða heilbrigðisþjónustu
(annað og þriðja stig umönnunar).
9. Læknar séu þjálfaðir í einföldum og hefð-
bundnum aðferðum, svo sem þrýstings-
meðferð og undirbindingu æða.
10. Ný lyf og tækni sem sýnast geta orðið gagn-
leg til að koma í veg fyrir og meðhöndla
blæðingu eftir burð, eins og „tamponade“
aðferðir, séu metin með vísindalegum hætti.
Benda verður á að reglurnar sem hér fara á
eftir eru grunnatriði byggð á gagnreyndri lækn-
isfræði og miðaðar við úrræði og aðstæður sem
eru til staðar bæði í þróunarríkjum og þróuðum
ríkjum. Þess vegna kunna sum atriði í meðferð að
vera heppilegri en önnur þar sem betri aðstæður
Reynir Tómas
Geirsson
Fyrirspurnir:
Reynir Tómas Geirsson,
Kvennasviöi,
Landspítala Hringbraut,
101 Reykjavík.
reynirg@landspitali. is
Höfundur er sviðstjóri
kvennasviðs Landspítala
og prófessor við læknadeild
Háskóla íslands.
Læknablaðið 2005/91 441