Læknablaðið

Árgangur

Læknablaðið - 15.05.2005, Blaðsíða 22

Læknablaðið - 15.05.2005, Blaðsíða 22
FRÆÐIGREINAR / LÍ F FÆ R AG J A FI R 527 sjúklingar létust á gjörgæslu- deild í Fossvogi 1992-2002 68 greindir látnir samkvæmt skilmerkjum um heiladauða (13% látinna) Orsök andláts við heiladauöa Heilablæöing 43% Höfuöáverki - umferóarslys 42% - fall 33% - annaö 25% 37% Heilablóöfall 9% Hjartastopp 9% Hár innankúpu- þrýstingur 3% Aðstandendur spurðir um leyfi til líffæratöku í 50 tilvikum (74% látinna samkvæmt skilmerkjum um heiladauða) Leyfi veitt í 30 tilvikum (60% sem leyfis var leitað hjá) Meginorsök andláts á gjörgæslu 1992-2002 Hjarta 43% Heili 16% Sýking/bólga 15% Slys 13% Æóakerfi 7% Lungu 5% Meltingarfceri 2% 18 sem hugsanlega hefðu getað orðið líffæra- gjafar (3% látinna) Ekki sótt um leyfi í 18 tilvikum (26% látinna samkvæmt skilmerkjum um heiladauða) Ekki gefið leyfi í 20 tilvikum (40% sem leyfis var leitað hjá) Líffæri tekin hjá 26 (38% látinna 4 reyndust ekki hæfir samkvæmt skilmerkjum um heiladauða) líffæragjafar Mynd 1. Yfirlit yfir tii- högurt við líffœragjafir á gjörgœsludeild í Fossvogi 1992-2002. færabilun síðar (2) er talið æskilegast að sem flest líffæri komi frá látnum einstaklingum (3, 4). Vegna skorts á líffærum hefur þó verið talið siðferðislega réttlætanlegt að leita til lifandi líffæragjafa til að bjarga lífi alvarlegra veikra sjúklinga, til að bæta árangur líffæraígræðslunnar og til að stytta biðlista eftir líffærum (5). Nær undantekningarlaust er um að ræða einstaklinga sem eru tengdir sjúklingnum ættar- eða vinaböndum. Árið 1991 tóku gildi lög á íslandi um skilgrein- ingu á heiladauða (6) og brottnám líffæra (7) sem gerðu landsmönnum kleift að verða líffæragjafar eftir andlát sitt, væru þeir skilgreindir látnir sam- kvæmt skilgreiningu um heiladauða (6). Frarn að þeim tíma höfðu íslendingar þegið nálíffæri frá öðrum þjóðum án þess að leggja nokkuð til sjálfir. Svo hægt sé að nema brott líffæri úr einstaklingi sem skilgreindur hefur verið heiladáinn þarf að liggja fyrir samþykki hans, en ef því er ekki til að dreifa þarf að leita samþykkis nánasta aðstandanda (7) sent þarf þá að gera sér í hugarlund afstöðu hins látna, Heiladauði hefur verið skilgreindur sem óaft- urkræf stöðvun á allri starfsemi heila og heilastofns. Heiladauði er lokastig skemmda á heilavef sem orsaka svo háan þrýsting inni í höfuðkúpu að blóð- flæði til heilans og heilastofns hættir. Algengustu orsakir fyrir þessu eru sjúkdómar í heilaæðum (heilablæðing eða heilablóðfall), áverkar á höfði vegna slysa og almennur súrefnisskortur í heila vegna truflunar á öndun eða hjartslætti (8). Þetta ástand, heiladauði, birtist fyrir um 40 árum við þróun gjörgæslumeðferðar, þegar hægt var að viðhalda öndun með stuðningi véla. Heiladauði getur komið fram á nokkrum klukkustundum eða dögum, allt eftir alvarleika upphaflegu skemmd- anna og svörun við meðferð. Einstaklingur sem er skilgreindur heiladáinn er látinn samkvæmt lækn- isfræðilegum og lagalegum skilningi en öndun og jafnvel blóðrás má viðhalda með vélum þannig að önnur líffæri fá nægt súrefni (9). Islendingar voru frá árinu 1972 þiggjandi aðilar hjá norrænu ígræðslustofnuninni Scandiatransplant. Með lagasetningunni 1991 gátu íslendingar farið að leggja sitt af mörkum til samstarfsins með líf- færagjöfum. Árið 1992 var gerður samningur við Sahlgrenska sjúkrahúsið í Gautaborg um ígræðslu nálíffæra og brottnám ígræðslulíffæra. Fyrsta líf- færatakan varð svo árið 1993. Frá 1997 hefur verið slíkur samningur verið í gildi við Rigshospitalet í Kaupmannahöfn (10). Tilgangur þessarar rannsóknar var að kanna til- högun við líffæragjafir á gjörgæsludeild í Fossvogi fyrsta áratuginn eftir að þessi starfsemi hófst (á tímabilinu sem litið er til hefur gjörgæsludeildin í Fossvogi tilheyrt Borgarspítalanum 1992-1994, Sjúkrahúsi Reykjavíkur 1995-2000 og Landspítala eftir það). Einnig var markmiðið að athuga hversu margir líffæragjafar hefðu verið á landinu öllu á tímabilinu og þörf íslendinga fyrir líffæri. Aðferðir Að fengnu leyfi siðanefndar Landspítala og Per- sónuverndar var farið yfir gögn allra sem létust á gjörgæsludeild í Fossvogi á tímabilinu 1992-2002. Leitað var eftir dánarorsök, fjölda þeirra sem úrskurðaðir voru látnir samkvæmt skilmerkjum um heiladauða, tilvikum þar sem farið var fram á líffæragjöf og hversu margir urðu líffæragjafar. Einnig var kannaður fjöldi þeirra sem hugsanlega hefðu getað orðið líffæragjafar en urðu ekki. Þá var upplýsinga aflað unt líffæragjafa á öðrum deildum/sjúkrahúsum á landinu. Leitað var til líffæraflutninganefndar heilbrigðis- °g tryggingamálaráðuneytis um upplýsingar um hve margir íslendingar höfðu verið á biðlistum eftir líf- færum og hversu margir þáðu líffæri á tímabilinu. Niðurstöður eru sýndar sem fjöldi, hlutfall af fjölda og miðgildi ásamt fyrsta og þriðja fjórðungi (25. og 75. hundraðsmarki). 418 Læknablaðið 2005/91
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92

x

Læknablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Læknablaðið
https://timarit.is/publication/986

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.