Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2001, Síða 148

Brian McFarlane
ið í Glæstum vonum. Þegar 'sdð horfum á sjónræna ffamsetningu hennar
í kvikmynd Davids Lean er gulhvítur klæðnaður hennar ekki það iyTsta
sem vekur efrirtekt okkar heldur sú tilfinning að hún verður dvergvaxin
ásýndum inni í tignarlegu herberginu sem má muna fífil sinn fegri. I
formi sem leggur áherslu á rými fremur en línuleika er ekki víst að aug-
að velji að sjá næst í hverjum ramma það sem kvikmyndagerðarmaður-
irm vill að einblínt sé á. Hér hggur í augum uppi að valdi kvikmynda-
gerðarmannsins yfir sviðssetningunni er stórlega ógnað.
Kvikmyndaleg framsögn er einnig rædd á tvo aðra vegu sem eru sér-
stakir fyrir þennan miðil og tengjast niðurskipan rýmis og þannig einnig
tilreiðslu frásagnarþátta eftir leiðum sem standa skáldsögunni nær. Þeir
eru: (i) Kenning Noels Burch um samræðu milli rýmis á tjaldinu og utan
tjaldsins (hann greinir sex „brot“ rýmis utan tjalds, fjögur sem afmarkast
af rými rammans, hin tvö eru „rými utan tjaldsins að baki tökuvélinni“
og „rými sem er til að baki sviðsins eða hluta á því“/4); og (ii) tillaga
Raymonds Bellour um að víxlunis (t.d. milli víðmynda og nærmynda,
milli þess að sjá og sjást) sé lykilþáttur í ktdkmyndun og vinni bæði á stigi
kóða og frásagnar [diegesis]76. Báðar þessar nálganir Hkja að framsagn-
artækni sem er sérstök fyrir framvindu kvdkmyndalegrar frásagnar og
þær verða báðar skoðaðar í tengslum við sérstök dæmi í þessari bók.
Hvorug á sér raunverulegt jafngildi í munnlegri frásögn nema í almenn-
ari merkingu víxlunar sem sprettur af því að skáldsagan hrettfist milfi
tveggja meginstrauma frásagna. „Rýmisleysið“ í línulegri framtfindu
skáldsögunnar útilokar þá rýmisspennu sem næst með (i) og hreyfan-
leikann í rýminu sem (ii) krefst.
74 Noel Burch, Kmning um kvikmyndagerð [The Theory of Film Practice}, Cinema
Two/Secker and Warburg: London 1973, s. 20.
75 Janet Bergstrom, „Víxlun, liðskipting, dáleiðsla: Vðtal við RatTnond Bellour" [AI-
temation, Segmentation, Hypnosis: Interview with Raymond Bellour], Camera
Obscura, 3-4, 1979, s. 76-78.
76 [Þýð.: diegesis er komið úr forngrískri skáldskaparffæði og þýðir ffásögn þar sem
skáldið „talar í eigin nafni án þess að reyna að gera [lesendum] í hugarlund að ein-
hver annar en hann hafi orðið“ (Þorleifur Hauksson ritstj., Islensk stílfrceði, 1994, s.
128). Diegesis er, t.d. að mati ffanska frásagnarfræðingsins G. Genette, andstæða
hinnar megintegundar frásagna sem á grísku er kölluð mimesis (eftdrlíking) og ein-
kennist af því að reynt er að skapa þá blekkingu að skáldið tali ekki sjálft, þ.e. að
önnur persóna (hin skáldaða) hafi orðið.]
77 [Þýð.: McFarlane ræðir hér efni í köflum bókar sinnar sem ekki eru þýddir að sinni.]
146