Þjóðlíf - 01.04.1988, Blaðsíða 54

ERLENT
Flóttamannabúðir í Sídon í Suður-
Líbanon 1983.
og gagnrýna hernám ísraelsmanna á arabísk-
um landsvæðum. En þegar kom að því að
sinna brýnurn þörfum Palestínumanna sem
þjóðar, segir Said, eða bæta úr þeim hörmu-
legu aðstæðum sem þeir búa við innan
Arabaríkja ekki síður en í Israel, var samúð-
in á þrotum.
í útlegðinni er erfitt að halda í vitneskjuna
um hver maður er, segir Said. Ýmist eru
Palestínumenn nefndir „arabarnir frá Júdeu
og Samaríu" eða „ekki gyðingar", eins og
það heitir í ísrael. í Arabalöndum, nema í
Jórdaníu, fá þeir sérstakt kort sem veitir
þeim titilinn „palestínskir flóttamenn" og
jafnvel þó að þeir séu virðulegir verkfræð-
ingar, kennarar, kaupsýslumenn eða tækni-
fræðingar er þeim fullljóst að í augum gest-
gjafans munu þeir ávallt verða aðskotahlut-
ir. Flestir aðrir taka þjóðerni sínu sem
sjálfsögðum hlut, en það á ekki við um Pal-
estínumanninn þó að stöðugt sé verið að
biðja hann um að sanna hver hann sé. Pjóð-
erni hans er órjúfanlega tengt í hugum fólks
við hryðjuvcrk, ógnun við Ísraelsríki og gyð-
ingahatur. Palestínumenn hafa ekki átt
neinn Einstein, Chagall, Freud eða Rubin-
stein til að ganga í augun á umheiminum.
Peir hafa ekki þurft að þola ofsóknir sam-
bærilegar við þær sem gyðingar urðu fyrir í
síðari heimsstyrjöld. Þeir eru eitthvað fram-
andi, óþekkt og truflandi.
Said fæddist sjálfur í Jerúsalem 1935 en
fluttist þaðan 1947. Nú býr ekkert af hans
fólki þar sem áður var Palestína, það hefur
sest að í Jórdaníu, Líbanon, Bandaríkjunum
og Evrópu. Það er því ekki að undra að hann
leiði hugann að því hvað það sé sem tengi
Palestínumenn innbyrðis í menningarlegum
skilningi og hvernig komið sé fyrir menning-
ararfleifð þeirra.
Jerúsalem 1979. Ljósmyndarinn
Ijósmyndaður.
Hann bendir á það að á Vesturbakkanum
og Gazasvæðinu sé af hálfu Israelsmanna
markvisst komið í veg fyrir að hvers konar
„þróun" í efnahags- og félagslífi Palestínu-
manna eigi sér stað, þó að „umbætur" séu
leyfðar ef ekki er of mikið af þeim. Litirnir í
palestínska fánanum voru bannaðir sam-
kvæmt ísraelskum herlögum. Listamaður frá
Gazasvæðinu hlaut sex mánaða fangelsis-
dóm fyrir að nota svart, grænt, rautt og hvítt í
einu af verkum sínum. Sýning á palestínskri
menningu í háskóla í Nablus leiddi til þess að
skólanum var lokað í fjóra mánuði. Þannig
er saga og menningararfur Palestínumanna í
raun bönnuð á opinberum vettvangi, sög-
urnar um upprunann, heimkynnin, þjóðern-
ið varðveitast einungis í munnlegri geymd.
Þegar þær láta á sér kræla eru þær ævin-
lega brotakenndar, fullar af duldum mein-
ingum á undarlegu formi — grínsögur,
háðsádeilur, hryssingslegar dæmisögur sem
eru lítt skiljanlegar utanaðkomandi. Þannig
er líf Palestínumanna dreift, ósamfellt,
markað af ytri íhlutun og óreglulegri hrynj-
andi truflaðs tíma, segir Said. Á leikvöllum
barna okkar liggja leifar stríðsins, lánuð eða
innflutt tækni, úr sér gengið drasl og innan-
tóm form. Hve einkennilegt sambland, og
þó svo dæmigert fyrir Palestínumenn. Því að
þar sem engin bein lína liggur frá heimili til
fæðingarstaðar til skóla til fullorðinsára eru
öll atvik tilviljanir, allar framfarir afturfarir,
öll búseta útlegð.
Palestínumenn í ísrael eru flestir í lægst
launuðu störfunum, byggingarverkamenn,
iðnaðarmenn hvers konar, húsgagnasmiðir,
trésmiðir eða bólstrarar. Laun Palestínu-
manna á hernumdu svæðunum eru mun
lægri en laun gyðinga, en munurinn á aðbún-
aði er þó mest sláandi. Palestínumenn þurfa
oft að greiða stóran hluta af kaupi sínu í
ferðir til og frá vinnu, en flestir sækja hana til
gyðingasvæða þar sem þeir mega ekki dvelja
næturlangt. í fátækustu héruðunum, eins og
á Gazasvæðinu, er braskað með vinnuafl
arababarna.
Einn áberandi munur er á zíonisma og
þjóðernishreyfingu Palestínumanna, segir
Said. Stefna zíonista var skipulögð í smá-
atriðum á markvissan hátt, en tilhneiging
Palestínumanna — varla er hægt að kalla það
„stefnu" — var að setja sér vissar ófrávíkjan-
legar reglur almenns eðlis, en þær komu
aldrei í veg fyrir að jörðinni yrði kippt undan
þeim. Afleiðingin er sú að zíonistar eiga sér
ríki, en Palestínumenn ekki. Að vísu bjó
zíonisminn yfir meiri hernaðarmætti og hafði
líka sínar almennu grundvallarreglur en þeir
komu sínu fram skref fyrir skref á þaulhugs-
aðan hátt — „aðra geit og aðra ekru", eins og
Chaim Weizmann orðaði það. Arabar skipu-
lögðu sig aldrei á sama hátt og gyðingar, þar
var ekki þessi áhersla á smáatriðin, eins og
að láta tiltekinn hundraðshluta af bíómiðan-
um sem maður keypti ganga til samtaka gyð-
inga. Það sem við eigum — og eigum enn,
segir Said, voru flóamarkaðirnir okkar og
staðirnir þar sem við fæddumst, þar sem allt
er á rúi og stúi, ekkert þykir í frásögur fær-
andi eða tilkomumikið að sjá.
Landnám gyðinga í landinu helga var eins
og sett á svið fyrir allan heiminn, það var
dramað um „endurreisn" Palestínu. Með
landnámi sínu í Palestínu leituðust gyðingar
við að skapa aðra mynd af sér en þá hefð-
bundnu á Vesturlöndum. Síðar breyttist
myndin. í stað „endurreisnar" Palestínu varð
ísrael griðastaður fyrir þá sem lifðu af fjölda-
morð þýskra nasista. Og aðkomumennirnir
54