Læknablaðið : fylgirit - 01.12.2002, Blaðsíða 23

ÁGRIP ERINDA / XI. VÍSINDARÁÐSTEFNA HÍ I
E 04 Ónæmir pneumókokkar og sýklalyfjanotkun
í Reykjavík og Vilníus 1999 og 2001
Helga Erlendsdóttir1, Jolanta Bernatoniene2, Einar K. Hjaltestedi, Pórólfur
Guðnason-1, Petras Kaltenis2, Karl G. Krislinsson1.*. Ásgeir Haraldsson3 4
'Sýklafræöideild Landspílala háskólasjúkrahúss, 2Barnaspítali
Háskólasjúkrahússins í Vilníus. 3Barnaspítali Hringsins, 4Háskóli íslands
karl@landspitali.is
Inngangur: Sýklalyfjaónæmi er vaxandi vandamál víða um heim.
Nolkun og ofnotkun sýklalyfja eru taldar vera mikilvægir þættir í
myndun og útbreiðslu ónæmisins en fleiri þættir hafa einnig áhrif.
Markmið rannsóknarinnar var að meta sýklalyfjanotkun og sýkla-
lyfjaónæmi í Reykjavík og höfuðborg Litháen, Vilníus, og breyting-
ar milli áranna 1999 og 2001.
Efniviður og aðferðir: Strok úr nefkoki voru tekin hjá leikskóla-
börnum á aldrinum eins til sjö ára í Reykjavík og í Vilníus í febrúar
til mars árin 1999 og2001. Sérstök áhersla var lögð á ræktun pneumó-
kokka og sýklalyfjanæmi þeirra skoðað. Foreldrar viðkomandi
barna fengu spurningalista þar sem spurt var um sýklalyfjanotkun
barnanna síðustu sex mánuði og ástæðu hennar.
Niðurstöður: Árið 1999 voru tekin sýni úr 297 börnum á sex leik-
skólum í Reykjavík og 508 börnum á 13 leikskólum í Vilníus en 299
börnum á 11 leikskólum á Reykjavíkursvæðinu og 503 á 13 leik-
skólum í Vilníus, árið 2001. Beralíðni pneumókokka var á bilinu 50-
55%. Hlutfall pneumókokka með minnkað penisillínnæmi (MIC>
0,094) var 11,0% í Reykjavík og 3,9% í Vilníus árið 1999, en 5,3% í
Reykjavík og 4,6% í Vilníus árið 2001. Enginn stofn var alveg penis-
illínónæmur. Sýklalyfjanotkun var meiri í Vilníus en í Reykjavík í
bæði skiplin en breytingar á sýklalyfjanotkun milli ára voru litlar.
Algengasta sýklalyfið í Reykjavík var amoxycillín bæði árin, en er-
ýtrómýcín árið 1999 og klaritrómýcín árið 2001 í Vilníus. Algeng-
asta ástæða sýklalyfjagjafar í Reykjavík var eyrnabólga en hósti og
hiti í Vilníus.
Ályktanir: Penisillínónæmum stofnum fækkaði í Reykjavík en virt-
ist fjölga í Vilníus. Sýklalyfjanotkun var meiri í Vilníus en í Reykja-
vík og er ljóst að aðrir þættir en sýklalyfjanotkun geta skipt miklu
máli í þróun ónæmis.
E 05 Klínísk rannsókn á endurteknum ífarandi
pneumókokkasýkingum á íslandi
Hulda M. Einarsdóttir, Helga Erlendsdóttir, Karl G. Kristinsson, Magnús
Gottfreðsson
Lyflækningadeild og sýklafræðideild Landspítala háskólasjúkrahúss
magnusgo@landspitali.is
Inngangur: Endurteknar ífarandi sýkingar af völdum pneumó-
kokka (Streptococcus pneumoniae) eru sjaldgæfar og oft taldar vera
vísbending um ónæmisgalla. Þær greinar sem birst hafa um þetta
efni hafa skoðað fáa sjúklinga úr völdu þýði. Markmið rannsóknar-
innar var að kanna faraldsfræði endurtekinna sýkinga af völdum
pneumókokka í óvöldu þýði á 20 ára tímabili.
Efniviður og aðferðir: Notast var við gagnagrunn sem í eru skráð-
ar allar ífarandi pneumókokkasýkingar hér á landi frá árinu 1981.
Fundnir voru sjúklingar með tvær eða fleiri jákvæðar ræktanir úr
blóði, mænuvökva eða liðvökva með að minnsta kosti tveggja vikna
millibili og upplýsingum safnað úr sjúkraskrám þeirra.
Niðurstöður: Alls voru skráðar 774 ífarandi sýkingar af völdurn
pneumókokka hjá 734 sjúklingum á þessu ríflega 20 ára tímabili. Af
þessum sjúklingum fengu 34 (4,6%) 73 sýkingar. Algengust var
lungnabólga með blóðsýkingu (34/73), næst heilahimnubólga (9/73)
og lífhimnubólga (5/73). Blóðsýking án greinanlegs uppruna greind-
ist hjá 17/73 sjúklingum. Sjúkdómar sem taldir voru skýra aukna
áhættu fundust hjá 32 af 34 sjúklingum (94%). Algengast var ill-
kynja plasmafrumuæxli (MM, 15%), aðrir illkynja blóðsjúkdómar
eða eillakrabbamein (15%) og mótefnaskortur (15%). Aðrir með-
virkandi þættir voru langvarandi nýrna- eða lifrarbilun (15%), miltis-
leysi og alnæmi. Hlutfall sjúklinga með endurteknar ífarandi pneumó-
kokkasýkingar breyttist ekki á rannsóknartímabilinu. Dánartíðni
hélst óbreytt á tímabilinu (15% á móti 19%; p=EM).
Ályktanir: Sjúklinga með endurteknar ífarandi pneumókokkasýk-
ingar, sem ekki eru með þekkta áhættuþætti, ætti að rannsaka vel
með tilliti til annarra sjúkdóma. Þrátt fyrir fyrirbyggjandi aðgerðir,
svo sem pneumókokkabólusetningu, sýklalyf og mótefnagjöf, hefur
hlutfall sjúklinga með endurteknar pneumókokkasýkingar haldist
óbreytt. Hvatt er til aukinnar notkunar á pneumókokkabóluefni
hér á landi.
E 06 Þróun dýralíkans til rannsókna á ífarandi
sveppasýkingum
Ragnar Freyr Ingvarssoni, Helga Erlendsdóttir2, Magnús Gottfreðsson2-3.4
iLæknadeild HÍ, 2sýklafræðideild og 3lyflækningadeild Landspítala háskólasjúkra-
húss, 4lyfjafræðideild HI
magnusgo@landspitali.is
Inngangur: ífarandi sveppasýkingar eru vaxandi heilbrigðisvanda-
mál í hinum vestræna heimi. Greining slíkra sýkinga er torveld og
dánartíðni sjúklinga há. Nýlega hefur nýrri tegund gersveppa,
Candida dubliniensis, veriö lýst. Þessi tegund hefur ræktast úr blóði
fjögurra sjúklinga hér á landi, en lítið sem ekkert er þó vitað um
meinhæfni hennar. Við höfum unnið að því að þróa dýralíkan til að
unnt sé að rannsaka meinhæfni mismunandi gersveppa.
Efniviður og aðferðin Notaðir voru staðalstofnar af Candida albi-
cans. ATCC 10231 og ATCC 90028. Tilraunadýrin voru sex til átta
vikna kvenkyns NMRI mýs sem ekki voru ónæmisbældar. Kannað-
ar voru þrenns konar sýkingarleiðir: 1) sýking í lungu, 2) sýking í
kviðarholi og 3) blóðsýking. í einni tilraun hafa mýsnar verið ónæm-
isbældar með cyclofosfamíði. Fylgst er með dýrunum að minnsta
kosti tvisvar á dag. Innri líffæri (lungu, lifur, milta) eru fjarlægð í lok
tilraunar og sáð á Sabouraud agar til að meta umfang sýkingar-
innar.
Niðurstöður: Samanburður á C. albicans ATCC 10231 og ATCC
90028 bendir til að ATCC 90028 sé líklegri til að valda dreifðum
sýkingum. Hefur hann því verið notaður til l'rekari rannsókna.
Hvorugur stofninn virðist vera fær um að valda lungnabólgu. Ef
sýkt er í kviðarholi eða æð má framkalla dreifða sýkingu (lifur og
milta) sem er greinanleg 10 dögum eftir sýkingu. Dauðaskammtur
(LD) við sýkingu í kviðarholi er um það bil 10-falt hærri en ef sýkt
er beint í blóðbraut. Hvítkornafæð veldur því að mýsnar fá dreifð-
ari og alvarlegri sýkingar í lifur og milta, með 100-1000-falt fleiri ger-
sveppum sem ræktast frá hverju líffæri.
Ályktanir: Þessar tilraunir eru nauðsynleg forsenda þess að unnt sé
að kanna meinhæfni mismunandi tegunda gersveppa. Þær eru
LÆKNABLAÐIÐ / FYLGIRIT 47
2002/88 23