Læknablaðið : fylgirit - 01.12.2002, Blaðsíða 89

AGRIP VEGGSPJALDA / XI.
VÍSINDARÁÐSTEFNA HÍ I
icida. Stökkbreytingar í AsaPl geni þriggja stofna skýrðu vöntun
þeirra á AsaPl svipfari.
V 103 Áhrif Pseudomonas aeruginosa á öndunarfæraþekju
m vitro
Eygló Ó. Þórðardóttiri, Pradeep K. Singh2, Ólafur Baldursson2
tLæknadeild HÍ, 2University of Iowa Hospitals and Clinics, Iowa City, Iowa,
3Landspítali háskólasjúkrahús
eygloosk@yahoo.com
Inngangur: Slímseigjusjúkdómur (cystic fibrosis, CF) er banvænn,
arfgengur sjúkdómur sem stafar af galla í klóríðjónagöngum. Lang-
vinnar lungnasýkingar af völdum Pseudomonas aeruginosa eru
alvarlegasta heilsufarsvandamál þessara sjúklinga. Sýklalyfjameð-
ferð upprætir ekki sýkingarnar að fullu. Það er talið stafa af því að
P. aeruginosa, sem yfirleitt eru stakir svifsýklar, myndar samfélag
sem kalla má sýklaskænu (biofilm) í lungum sjúklinga með slím-
seigjusjúkdóm. Skænan er föst við lungnaþekjuna og myndar slím
úr fjölsykrungum sem ver sýklana gegn lyfjum og ónæmiskerfi hýs-
ilsins. Fyrsta skrefið í myndun sýklaskænu er viðloðun sýkla við
yfirborð. P. aeruginosa loðir illa við heilbrigða öndunarfæraþekju
en ef þéttitengsl (zonula occludens) milli frumna hafa orðið fyrir
skemmdum komast sýklar að viðtökum sem eru á basolateral hlið-
um frumna. Bakterían Vibrio cholerae myndar eiturefni, zonula
occludens toxin (Zot), sem hefur áhrif á þéttitengsl. Samstarfsmenn
okkar uppgötvuðu nýlega að í erfðamengi P. aeruginosa finnst gen
fyrir skyldu eiturefni og finnst í V. cholerae (Zot-líkt prótein) og að
P. aeruginosa sýklaskæna tjáir tífalt meira af þessu efni en P. aeru-
ginosa svifbakteríur. Markmið þessarar rannsóknar var að kanna
hvort P. aeruginosa sýklaskæna væri skaðlegri öndunarfæraþekju
en P. aeruginosa svifbakteríur og hvort slíkur munur stafaði af Zot-
líku próteini.
Efniviður og aðferðir: Við notuðum P. aeruginosa af stofni PAOl
til að útbúa skænu og svifbakteríur. Við bárum saman áhrif skænu
annars vegar og svifsýkla hins vegar á rafviðnám öndunarfæraþekju
in vitro. Næst notuðum við stökkbreytt afbrigði af PAOl sem inni-
heldur plasmíð sem yfirtjáir Zot-líka próteinið og gerðum sams
konar samanburð.
Niðurstöður: Rafviðnám öndunarfæraþekju sem var meðhöndluð
með PAOl sýklaskænu minnkaði marktækt hraðar en viðnám önd-
unarfæraþekju sem var meðhöndluð með svifsýklum. Rafviðnám
öndunarfæraþekju sem var meðhöndluð með stökkbreyttu afbrigði
P. aeruginosa (yfirtjáir Zot-líka próteinið) féll hraðar en viðnám
öndunarfæraþekju sem var meðhöndluð með óbreyttum PAOl svif-
sýklum. Munurinn var ekki marktækur.
Umræða: Niðurstöðurnar benda eindregið til þess að P. aeruginosa
sýklaskæna sé skaðlegri en P. aeruginosa svifsýklar fyrir öndunar-
færaþekju. Niðurstöður okkar gefa einnig vísbendingu um að Zot-
líka próteinið beri ábyrgð á þessum skaða. Frekari rannsókna er
þörf til að staðfesta þessar niðurstöður og meta hugsanlegt hlutverk
Zot-líks próteins í langvinnum lungnasýkingum af völdum P. aeru-
ginosa.
V 104 Sjúkdómar og sníkjudýr í villtum ál, Anguilla spp., á
íslandi
Árni Kristmundsson, Slavko H. Bambir, Sigurður Helgason
Tilraunastöð Háskóla íslands í meinafræði að Keldum
arnik@hi.is
Inngangur: Á íslandi lifa tvær tegundir ála; sá evrópski, Anguilla
anguilla, og sá ameríski, A. rostrata. Evrópski állinn er ríkjandi
(94%) og er algengur. Markmið rannsóknarinnar er að kanna eðli
og tíðni sjúkdóma og sníkjudýra í álum á íslandi og meta hugsanleg
áhrif sýkinganna á náttúrleg afföll þeirra. Engar rannsóknir hafa
áður farið fram á sjúkdómum í álum á íslandi.
Efniviður og aðferðir: Rannsakaðir hafa verið um 350 álar (þar af
86 álaseiði). Þeir voru krufðir í leit að sníkjudýrum og stórsæjum
sjúkdómsbreytingum; sjúklegra vefjabreytinga var leitað með vefja-
rannsókn og skimað eftir sjúkdómsvaldandi bakteríum og veirum.
Helstu niðurstöður: Alls hefur 21 tegund sníkjudýra fundist; 14 í
fersku vatni og 11 í sjó. Fjórar af tegundunum fundust í báðum vist-
kerfum. Einangraðir voru 20 stofnar baktería. Fjórar bakteríuteg-
undir sem greindust, Aeromonas hydrophila, Yersinia ruckeri,
Pseudomonas anguilliseptica og P. fluorescens eru þekktir sjúk-
dómsvaldar í fiskurn. Engar veirur hafa greinst.
Vefjabreytingar af völdum sníkjudýra greindust í vefjarannsókn.
Einfrumungstegundin Myxidium giardi olli afgerandi sjúkdómsbreyt-
ingum, einkum í lálknum og nýrum bæði glerála (álaseiða) og eldri ála.
Ályktanir: Af 21 tegund þeirra snikjudýra sem fundust í þessari
rannsókn eru að minnsta kosti 13 að greinast í fyrsta skipti á íslandi.
Sumar tegundirnar valda sjúkdómsbreytingum í álunum, nokkrar
sýkja einnig aðrar tegundir ferskvatnsfiska, svo sem lax og silung.
Tvær bakteríutegundanna (Aeromonas hydrophila og Yersinia
ruckeri) sem fundust í álunum, hafa greinst sem sjúkdómsvaldar í
laxfiskum hér. Erlendar rannsóknir hafa einnig leitt í ljós mein-
virkni þeirra í álum.
Pakkin Verkefniö er styrkt af Rannís.
V 105 Nýiega fundin Trichobilharzia blóðögðulirfa á íslandi
lifir fullorðin I nefholi andfugla
Karl Skírnisson
Tilraunastöð HÍ í meinafræöi aö Keldum
karlsk@hi.is
Inngangur: Síðsumars árin 1995 til 1997 sáust iðulega kláðabólur á
fótum barna eftir að þau höfðu vaðið í tjörn í Fjölskyldugarðinum í
Reykjavík. Rannsóknir sem hófust haustið 1997 leiddu í ljós að út-
brotin voru eftir sundlirfur áður óþekktrar tegundar fuglablóðögðu
af ættkvíslinni Trichobilharzia. Lirfurnar fjölga sér kynlaust í vatna-
sniglinum Radix peregra sem er algengur í tjörninni. Hér eru kynnt-
ar niðurstöður smittilrauna sem höfðu það markmið að láta sund-
lirfur úr tjörninni þroskast í fuglum og spendýrum.
Efniviður og aðferðir: Trichobilharzia sundlirfum sem safnað var
úr vaðtjörninni haustið 2001 var við tilraunaaðstæður gefinn kostur
á því að smjúga í gegnum húð á fótum 12 andarunga (Anas platyr-
hynchos f. dom.) og húð á baki þriggja tilraunamúsa (BALB/c). í
andarungunum var leitað að fullorðnum ormum og eggjum þeirra í
meltingarvegi, lifur, nýrum, lungum, hjarta, nefholi og bláæðum sem
L/EKNABLAÐIÐ / FYLGIRIT 47 2002/88 89