Læknablaðið : fylgirit - 01.12.2002, Síða 98

I ÁGRIP VEGGSPJALDA / XI. VÍSINDARÁÐSTEFNA HÍ
V 129 Líkamsþyngdarstuðull íslendinga fer hækkandi
Þórarinn Sveinsson, Svandís J. Sigurðardóttir
Sjúkraþjálfunarskor læknadeild HÍ
thorasve@hi.is
Inngangur: Líkamsþyngdarstuðull (body mass index, BMI) hefur
mikið verið notaður til að meta holdafar í faraldsfræðilegum rann-
sóknum undanfarin ár. Sýnt hefur verið fram á að þessi stuðull hefur
hækkað töluvert á undanförnum áratugum hjá vestrænum þjóðum,
þar á meðal hjá íslendingum. Markmiðið með þessari rannsókn var að
kanna breytingar á líkamsþyngdarstuðli meðal íslendinga undanfarin
ár og hvort tengja mætti breytingar við reglubundna hreyfingu þeirra.
Ef'niviður og aðferðir: Höfundar gerðu könnun á hreyfingu, heilsu
og þreki meðal 20-80 ára íslendinga árin 1997 og 2000. Spurninga-
listarnir voru unnir í samvinnu við UKK-stofnunina í Finnlandi.
Handahófsval á 1650 Islendingum var fengið úr þjóðskrá og fengu
þeir spurningalista senda í pósti. Svörun var 51% árið 1997 og 49%
árið 2000,36% svöruðu bæði árin.
Niðurstööur: Marktæk hækkun varð á líkamsþyngdarstuðli á milli
áranna en hann var 25,3 kg/m2 (SD 3,9) árið 1997 og 25,8 kg/m2 (SD
4,0) árið 2000 (p=0,003). Meðalþyngd jókst um 1,6 kg á þessum
þremur árum. Marktækur munur var á líkamsþyngdarstuðli eftir
því hve mikla hreyfingu fólk stundar í frítímum, bæði árið 1997 og
árið 2000 (p=0,02 og p=0,01). Þeir sem hreyfa sig meira höfðu lægri
líkamsþyngdarstuðul. Hins vegar var ekki marktækur munur á aukn-
ingu í þyngd eða hækkun á líkamsþyngdarsluðli eftir því hversu
mikla hreyfingu fólk stundaði í frítímum og heldur ekki hvort fólk
stundar almenningsíþróttir eða ekki.
Alyktanir: Skýringin gæti legið í því að tiltölulega fáir tilheyra sama
hreyfingarhópi til lengri tíma litið eða að fólk hreyfir sig almennt
ekki nóg til að halda þyngdinni í skefjum. Önnur skýring væri sú að
aðrir þættir í umhverfinu eins og mataræði skipti hér líka máli.
I’ukkin Rannsóknin var styrkt af Rannsóknasjóði HÍ, Aðstoðarmannasjóði HÍ og
íþróttasjóði.
V 130 Tengsl líkamsástands og líkamlegrar virkni hjá níu
ára börnum í Reykjavík
Þórarinn Sveinssonl, Sigurbjörn Árni Arngrímsson2, Brynhildur Briem3,
Þórólfur Þórlindsson4, Erlingur Jóhannsson2
^Sjúkraþjálfunarskor læknadeild HÍ, 2íþróttafræðasetur KHÍ að Laugarvatni,
3Kennaraháskóli Islands, 4félagsvísindadeild HÍ
thorasve@hi.is
Inngangur: Mjög takmarkaðar rannsóknir hafa verið gerðar á Is-
Iandi á holdafari, líkamshreyfingu og líkamsástandi og hvort þessir
þættir séu í einhverju samhengi við aukna kyrrsetu og breytta lifn-
aðarhætti. Markmið rannsóknarinnar var að kanna holdafar, með
því að mæla líkamsþyngdarstuðul, líkamsástand með þrekmælingu
og virkni meðal níu ára barna í Reykjavík.
Efniviður og aðferðir: Úrtak rannsóknarinnar var 308 níu ára
gömul börn úr fjórum grunnskólum í Reykjavík, Fellaskóla, Laug-
arnesskóla, Melaskóla og Seljaskóla. Foreldrar og forráðamenn 237
barna gáfu samþykki fyrir þátttöku barna sinna í rannsókninni og
var hún framkvæmd á þeim í september og október árið 2002. Þátt-
tökuhlutfallið var því 76,9%. Þrek var metið með svokölluðu fjöl-
þrepaprófi af íþróttakennurum hvers skóla. Virkni var mæld með
hröðunarmælum hjá 57 börnum en þau báru á sér mælana í fimm
heila daga, þar á meðal Iaugardag og sunnudag. Gögn frá 50 börn-
um reyndust nothæf.
Niðurstöður: Marktæk neikvæð fylgni var á milli þykktar húðfell-
inga og árangurs í fjölþrepaprófinu (r=-0,62) og einnig á milli
þykktar húðfellinga og virkni (r=-0,42). Hins vegar var fylgnin á
milli árangurs í fjölþrepaprófinu og virkni ekki marktæk. Með fjöl-
þátta aðhvarfsgreiningu fannst að hægt er að skýra 50% af breyti-
leikanum í húðfitu með þreki og virkni (r=-0,706) þar sem báðar
breyturnar höfðu marktæk áhrif.
Alyktanir: Við ályktum því að þrek og virkni séu óháðar breytur
sem hvor um sig hafi óháð áhrif á magn líkamsfitu hjá níu ára börn-
um. Börn með litla virkni og með lélega útkomu úr þrekprófinu eru
því líklegust til að hafa mikla líkamsfitu á meðan börn með mikla
virkni og góða úlkomu úr þrekprófinu hafa minnstu líkamsfituna.
I’akkin Rannsóknin var styrkt af Rannís.
V 131 Vitneskjan um hollustu hreyfingar dugir ekki til
Svandís J. Sigarðardóttir, Þórarinn Sveinsson
Sjúkraþjálfunarskor læknadeildar HÍ
thorasve@hi.is
Inngangur: Erlendar rannsóknir sýna að vitneskjan um heilsubæt-
andi áhrif hreyfingar er ekki alllaf nóg til þess að fólk fari eftir þeim
ráðleggingum sem kynntar eru. Vilneskjan um hollustu hreyfingar
er þó fyrsta skrefið í því ferli að breyta um lífsstíl frá kyrrsetu í
reglubundna hreyfingu. Markmið þessarar rannsóknar var að
kanna hversu meðvitaðir Islendingar eru um þessi áhrif og hvort
þeir hafi orðið varir við hvatningu til að slunda heilsubætandi hreyf-
ingu. Einnig að kanna hvaðan þessi vitneskja kemur og hvort hún
skilar sér í aukinni hreyfingu fólks.
Efniviður og aöferöir: Höfundar gerðu könnun á hreyfingu, heilsu
og þreki meðal 20-80 ára íslendinga árin 1997 og 2000. Spurninga-
listarnir voru unnir í samvinnu við UKK-stofnunina í Finnlandi.
Handahófsval á 1650 íslendingum var fengið úr þjóðskrá og fengu
þeir spurningalista senda í pósti bæði árin. Spurningarnar voru 49
árið 1997 en 24 árið 2000. Svörun var 51% árið 1997 og 49% árið
2000,36% svöruðu bæði árin.
Niðurstöður: Af þeim sem svöruðu árið 2000 höfðu einungis 1,6%
aldrei orðið varir við hvatningu til almennings um að hreyfa sig
reglulega undangengin þrjú ár. Langflestir eða 94,6% svarenda
höfðu orðið varir við hvatningu í fjölmiðlum, 17,4% á vinnustað,
4,1% hjá vinum og vandamönnum, 1,9% hjá heilbrigðisstofnunum
eða heilbrigðisstarfsfólki og 2,7% nefndu annað. Hins vegar eru
25,8% svarenda kyrrsetufólk eða stunda einungis hæga og rólega
hreyfingu og það sjaldnar en fjórum sinnum í viku. Þá hafa 23,4%
ekki áhuga á að stunda almenningsíþróttir.
Alyktunir: Þrátt fyrir að fólk verði vart við hvatningu til að stunda
hreyfingu sér til heilsubótar eru margir sem ekki verða við þeim
tilmælum. Nauðsynlegt er að rannsaka nánar hvers vegna fólk
hreyfir sig ekki meira þrátt fyrir að það verði vart við hvatningu til
þess. Athygli vekur hversu fáir nefna heilbrigðisstarfsfólk og íþrótta-
hreyfinguna þegar spurt er um hvar þeir verða varir við hvatningu
um að hreyfa sig reglubundið.
I’ukkir: Rannsóknin var styrkt af Rannsóknasjóði HÍ. Aðstoðarmannasjóði HÍ og
íþróttasjóði.
98 LÆKNABLAÐIÐ / FYLGIRIT 47 2002/88