Læknablaðið : fylgirit - 01.12.2002, Blaðsíða 39

ÁGRIP ERINDA / XI. VÍSINDARÁÐSTEFNA HÍ I
Helstu niðurstöður: Niðurstöður sýndu breytingar til hins betra í
nær öllum breytum sem skoðaðar voru fyrir efri útlim og kom
marktækur munur í ljós í þremur atriðum á WMFT-prófinu (brjóta
handklæði, lyfta penna, snúa lykli í skrá). Gæði hreyfinga jukust
einnig. Endurtekning á meðferðartímabili sýndi enn frekari bata en
vegna veikinda þátttakanda var söfnun gagna ábótavant og því allir
tölfræðiútreikningar erfiðir. Meðferðin hafði einnig jákvæð áhrif á
aðrar breytur (til dæmis göngu) og starfrænni færni var viðhaldið
þremur mánuðum eftir að rannsókn lauk.
Ályktanir: Niðurstöður þessarar rannsóknar benda til þess að CIM-
þjálfun valdi áframhaldandi aukningu í færni lamaðs efri útlims sem
ólíklegt er að hefði gerst ef ekki hefði komið til þessi sérstaka þjálf-
un. Endurtekning á meðferðartímabilinu virtist auka færni lamaða
efri útlimsins enn frekar. Frekari rannsókna er þörf til að skoða
þetta hjá fleiri einstaklingum.
E 51 Tvívíður lögunarháður rafdráttur til rannsókna
á flóknum erfðaefnissýnum
Guðniundur Heiðar Gunnursson12, Hans Guttormur Þormar1-3, Bjarki
Guðmundsson2, Lina Akeson1, Jón Jóhannes Jónsson1.3
’Lífefna- og sameindalíffræðistofa læknadeildar HÍ, 2Lífeind ehf., 3erfða- og sam-
eindalæknisfræðideild Landspítala háskólasjúkrahúss
ghg@lifeind.is
Inngangur: DNA bútar með óeðlilegar annars stigs byggingar, þar
með taldar misparanir, lykkjur, ljósskemmdir og A-raðir, hafa
breytta lögun. Slíkir bútar ferðast hægar í PAGE rafdrætti en bútar
með eðlilega lögun. Sé um að ræða flókið safn mislangra búta er
ekki hægt að greina með venjulegum rafdrætti hvaða bútar tefjast
vegna breyttrar lögunar. Aðferðir til að aðgreina DNA sameindir
eftir lögun en óháð lengd væru því mikilsverðar. Pær mætti meðal
annars nota til að einangra misparaða eða skemmda DNA búta frá
eðlilegum DNA bútum í flóknum erfðaefnissýnum. Við lýsum þró-
un rafdrátlarkerfis fyrir lögunarháðan aðskilnað.
Efniviöur og aðferðir: Smíðaðir voru 298 bp DNA bútar sem hver
innihélt eina skilgreinda óeðlilega byggingu í miðju sinni. Þannig
var komið upp safni 14 DNA búta sem samanstóð af réttpöruðum
viðmiðunarbút, átta bútum með öllum einföldum mispörunum og
fimm bútum með lykkjum á stærðarbilinu 1 til 5 basar. Einnig var
geisluð 545 bp PCR afurð við 254 nm í 0-60 mínútur til að mynda
blöndu Ijósskemmda. Safnið var nýtt til að þróa tvívítt rafdráttar-
kerfi fyrir lögunarháðan aðskilnað.
Niðurstöður: DNA bútar sem innihéldu lykkjur, ljósskemmdir og
A-raðir sýndu aukna töf í PAGE. Við skilgreindum aðstæður sem
lágmörkuðu mun á ferðahraða DNA búta af sömu lengd en með
ólíka lögun. Þessar aðstæður voru nýttar við þróun tvívíðs rafdrátt-
ar þar sem DNA bútar aðgreinast eftir lögun og lengd í fyrri vídd en
nær eingöngu eftir lengd í seinni vídd. Með aðferðinni var hægt að
aðskilja DNA búta sem innihéldu lykkjur eða ljósskemmdir frá
flóknu DNA safni.
Ályktanir: Við höfum þróað skilvirka aðferð til lögunarháðs að-
skilnaðar DNA búta í flóknum erfðaefnissýnum. Notagildi hennar
felst meðal annars í mispörunarskimun til að greina lengdarerfða-
breytileika, einangrun á skemmdum DNA sameindum og mati á
endurblendingu flókinna sýna.
E 52 Mispörunarskimun á erfðamengissamsvörunum
(Representational Mismatch Scanning, RMS)
Hans Guttormur Þormar1.2, Guðmundur H. GunnarssonL3, Bjarki Guð-
mundsson3, Sigrún M. Gústafsdóttir1, Shermann M. Weissmann4, Jón Jó-
hannes JónssonL2,4
'Lífefna- og sameindalíffræðistofa læknadeildar HÍ. 2erfða- og sameindalæknis-
fræðideild Landspítala háskólasjúkrahúsi, 3Lífeind ehf., 4Dept of Genetics, Yale
School of Medicine, New Haven, Connecticut
hans@rhi.hi.is
Inngangur: Aðferðir eins og genomic mismatch scanning (GMS) til
að einangra samupprunaraðir úr erfðamengjum gætu reynst mjög
öflugar. Hins vegar er erfðamengi mannsins of flókið til að hægt sé
að endurblenda því í heild sinni á skilvirkan hátt en það er ein meg-
inforsenda GMS. Við höfum þróað aðferð til að búa til og með-
höndla samsvaranir með ákjósanlegum eiginleikum til mispörunar-
skimunar.
Efniviður og aðferðir: Adenínríkar raðir við 3’ enda Alu endur-
taka (AluR3FI), sem sumar hverjar eru mjög erfðabreytilegar, voru
magnaðar upp. Tvívítt lögunarháð rafdráttarkerfi (2-D CDE) var
notað til að meta skilvirkni endurblendingar, til einangrunar erfða-
breytilegra raða hjá hópi einstaklinga og til einangrunar á samupp-
runaröðum hjá hópi sjúklinga með stökkbreytingu í HFE geninu.
Gerð var frádráttarblending til að kanna skilvirkni endurblending-
ar.
Niöurstöður: BLAST leit á 27 klónuðum AluR3Fl sýndi að allar
raðir sem fundust voru við 3’ enda Alu endurtaka og 21 af 27 var
staðsett á 11 mismunandi litningum. 2-D CDE sýndi að AluR3Fl
endurblenduðust með skilvirkum hætti. Sjö af 14 röðum sem við
einangruðum með 2-D CDE mispörunarskimun, reyndust vera
erfðabreytilegar. Við einangrun á samupprunaröðum úr sjúkling-
um með Cys282Tyr stökkbreytingu í HFE geni koniu fram sex rað-
ir. Þrjár þeirra voru í 1-4 eintökum í erfðamenginu og ein þeirra
reyndist vera 500 þúsund basapörum frá HFE geninu. Með frá-
dráttarblendingu einangruðum við tvær raðir sem eingöngu voru í
öðru erfðamenginu.
Ályktanir: Hjáraðir 3’ við Alu endurtökur virðast hafa ákjósanlega
eiginleika sem erfðamengissamsvaranir til mispörunarskimunar.
Þær endurblendast á skilvirkan hátt og ætlu því að nýtast vel sem
efniviður til einangrunar samupprunaraða. Við erum að þróa sér-
hæfð örsýnaraðsöfn til slíkrar greiningar.
E 53 Gen úr sveppum og fléttum tjáð í gersveppnum
Saccharomyces cerevisae
Ólaf iir S. Andrésson, Chen Huiping
Tilraunaslöð HÍ í meinafræði að Keldum
osa@rhi.hi.is
Inngangur: Nýta má erfðaauðlindir fjölbreytilegra heilkjörnunga,
svo sem sveppa, fléttna og þörunga, með því að velja og flytja erfða-
efni og tjá í gersveppum sem eru sérlega hentugir til ræktunar og
erfðatæknivinnu. í því verkefni sem hér verður fjallað um verður
áhersla lögð á fjölketíð, en stefnl er að því að finna og framleiða
margvísleg verðmæt lífefni, einkum meðalstórar lífrænar sameindir.
Efniviður og aðferðir: í fyrsta áfanga verkefnisins eru notuð fjöl-
ketíð gen með þekktar basaraðir úr þráðsveppum af ættkvíslinni
LÆKNABLAÐIÐ / FYLGIRIT 47 2002/88 39