Læknablaðið : fylgirit - 01.12.2002, Blaðsíða 78

■ ÁGRIP VEGGSPJALDA / XI. VÍSINDARÁÐSTEFNA HÍ
legar a- og b-bylgjur sjónhimnurits. Mitfmi-vit sýna hrörnun lit-
þekju og ljósnema, en Mitfmi-bws/Mitfmi-bws mýs sýna eingöngu
hrörnun litþekju og lækkaða c-bylgju.
V 69 Vaxtarhvetjandi áhrif kítófásykra á brjóskfrumur
í rækt
Finnbogi R. Þormóðssoni, Jón M. Einarsson2, Jóhannes Gíslason2, Martin
G. Peter3
IRannsóknastofa í líffærafræði, læknadeild HI, 2Primcx ehf., rannsókna- og þróun-
ardeild, 3Universitat Potsdam, Institut fiir Organische Chemie und Struktur-
analytik, Golm
jonme@primex.is
Inngangur: Kítófásykrur eru fásykrur sem framleiddar eru úr kítín-
efnum. Kítínefni eru stórar fjölsykrur, samsettar úr tveimur ein-
sykrum, N-asetýl glúkósamíni (GlcNAc) og glúkósamíni (GlcN).
Áhrif kítínefna á brjóskfrumur hafa verið rannsökuð og gefa niður-
stöður til kynna bein áhrif á vöxt frumnanna. Efnin sem notuð hafa
verið í þessum rannsóknum hafa þó verið illa skilgreind og ekki
hefur enn verið rannsakað hvaða form kítínefna er virkast. Fyrir-
tækið Primex ehf. (áður Genis ehf.) er að þróa framleiðslu á vatns-
leysanlegum fásykrum úr rækjukítíni með aðstoð kítínkljúfandi
ensíma. Aðgreining mismunandi fásykra og nákvæm greining á bygg-
ingu þeirra hefur opnað áður óþekkta möguleika í athugun á líf-
fræðilegri virkni þeirra. Þessi rannsókn er fyrsti áfanginn í þeirri
greiningu. Á Rannsóknastofu í líffærafræði hefur verið þróað örplötu-
líkan fyrir brjóskfrumur sem notað verður til framhaldsrannsókna á
þessu sviði.
Efniviður og aðfcrðir: Kítófásykrur voru framleiddar hjá þróunar-
deild Primex ehf., Reykjavík. Vatnsleysanlegar kítínfjölsykrur voru
framleiddar úr kítíni og klipptar niður í fásykrur með sérhæfðum
kítínasa. Sykrurnar voru þurrkaðar í úðaþurrkara og aimennir efna-
eiginleikar þeirra mældir. Nákvæm greining á byggingu þeirra
(stærð og GlcN-GlcNAc röð) með MALDI-TOF massagreiningu
fór fram í Háskólanum í Potsdam.
Brjóskfrumur (chondrocytes) úr manni, frá Cell-Lining GmbH í
Þýskalandi, voru ræktaðar í sérstöku æti frá sama aðila í 96 brunna
örplötu og mismunandi magni kítófásykra bætt við (0, 10, 50,100,
500 og 1000 pg/ml). Eftir fjórar vikur í rækt voru frumurnar hertar
við -20°C í metanóli, HE Iitaðar og hver brunnur ljósmyndaður í
smásjá. Myndirnar voru notaðar til að telja frumurnar og bera sam-
an útlil þeirra.
Niðurstööun Fjöldi frumna í brunni fór vaxandi með auknu magni
kítófásykra, frá 50 pg/ml upp að 500 pg/ml, og var sú aukning tölfræði-
lega marktæk. Hins vegar við 1000 pg/ml fækkaði frumum stórlega og
voru þær færri en við 0 pg/ml. Frumurnar í þéttvaxnari brunnunum
tóku á sig annan svip og líktust meira frumum í eðlilegu btjóski.
Ályktanir: Niðurstöður okkar sýna að kítófásykrur hafa skýr vaxt-
arhvetjandi áhrif á brjóskfrumur í rækt. Útlitsbreyting frumnanna
getur stafað beint af áhrifum fásykranna eða óbeint vegna aukins
þéttleika þeirra frumna sem vaxa hraðast. Við 1000 pg/ml er um
vaxtarhindrandi áhrif að ræða af óþekktum ástæðum. Næstu skref
verða að aðgreina fásykrublöndu og athuga lífvirkni mismunandi
sykra.
I'akkin Verkefnið var styrkt af Rannís.
V 70 Samanburður á sléttvöðvafrumum ræktuðum úr
heilaæðum sjúklinga með arfgenga heilablæðingu og úr
frumum úr heilbrigðum heilaæðum
Finnbogi R. Þormóðsson, Daði Þór Vilhjálmsson, Hannes Blöndal
Rannsóknastofa í líffærafræði, læknadeild Háskóla íslands
finnbogi@hi.is
Inngangur: Arfgeng heilablæðing á Island (hereditary cystatin C
amyloidosis, HCCA) er ákaflega sjaldgæfur en skæður sjúkdómur
sem erfist ríkjandi og ókynbundið. Erfðabreyting í próteasahemlin-
um cystatíni C veldur því að hann safnast sem mýlildi (amyloid) í
ýmsa vefi líkamans en einkum í heilaæðar. Æðarnar bila síðan oft-
ast snemma á lífsleiðinni og sjúklingarnir deyja langt unr aldur fram
sökum síendurtekinna heilablæðinga. Mótefnalitaðar vefjasneiðar
fyrir cystatíni C sýna þessa uppsöfnun og hrörnun og eyðingu slétt-
vöðvafrumna í veggjum æðanna. Við höfum sýnt að sléttvöðvafrum-
ur ræktaðar úr heilaæðum manna veslast upp og deyja á skömmum
tíma þegar einangrað uppleyst cystatín C mýlildi er sett út í ræktina.
Hér sýnum við rannsóknir okkar á sléttvöðvafrumum úr heilaæðum
HCCA sjúklinga og heilbrigðra þar sem skoðuð er dreifing cysta-
tíns C innan sléttvöðvafrumna. Jafnframt er reynt að meta uppsöfn-
un cystatíns C í frumunum.
Efniviður og aðferðin Sléttvöðvafrumur voru einangraðar og rækt-
aðar úr heilaæðum HCCA sjúklinga annars vegar og hins vegar úr
heilbrigðum æðum. Frumurnar voru síðan hertar í -20°C metanóli
og litaðar með mótefnum fyrir cystatíni C, sléttvöðvasérhæfðu alfa
aktíni ásamt flúrljómandi annar stigs mótefnum. Frumurnar voru
síðan skoðaðar í smásjá.
Niðursföður: Greinilegur munur sést á mynstri dreifingar cystatíns
C í HCCA frumum í samanburði við eðlilegar frumur. Sléttvöðva-
frumur úr heilbrigðum æðum sýna eingöngu cystatín C litun við
kjarnann, sem gjaman er póllæg og gæti bent til staðsetningar í
Golgi kerfi frumunnar. Hins vegar er litun HCCA frumna mun
sterkari og dreifðari í umfryminu sem bendir sterklega til uppsöfn-
unar. Þrátt fyrir þessa uppsöfnun sjáum við engan bilbug á HCCA
frumum í rækt.
Ályktanir: Uppsöfnun á cystatín C á sér stað innan HCCA heila-
æðafrumna í rækt og svo virðist sem þær eigi í erfiðleikum með að
seyta próteininu. Hugsanlega veldur þetta auknu álagi á frumurnar
og gæti drepið þær á löngum tíma, þó að þær spjari sig í ræktinni síst
verr en eðlilegar frumur. Einnig er hægt að hugsa sér að dánarorsök
frumnanna sé utanáliggjandi (extracellular) mýlildi, sem eykst að
magni eftir því sem fleiri vöðvafrumur eyðast og úr þeim losnar
uppsafnað hráefni í mýlildi.
bakkir: Styrkt af Heilavernd.
V 71 Áhrif hjartaendurhæfingar á öndunarmynstur við
áreynslu hjá sjúklingum með hjartabilun
Marta Guðjónsdóttiri, Arna E. Karlsdóttiri, Stefán B. Sigurðsson2, Magnús
B. Einarsson1
1 Reykjalundur Endurhæfingarmiöstöð, 2Lífeðlisfræöistofnun HÍ
Marta@REYKJALUNDUR.is
Inngangur: Sjúklingar með hjartabilun þjást af mæði og þreytu við
áreynslu (Coats, et al. Br Heart 1994). Á Reykjalundi er boðið upp
á endurhæfingu fyrir hjartasjúklinga þar sem lögð er áhersla á þol-
78 LæKNABLAÐIÐ / FYLGIRIT 47 2002/88