Frjáls verslun - 01.05.2010, Blaðsíða 18

18 F R J Á L S V E R S L U N • 5 . T B L . 2 0 1 0
Fyrir 65 milljónum ára er talið að um það bil 65% alls lífs á jörðinni hafi þurrkast út í kjölfar áreksturs loftsteins við jörðina. Risaeðlurnar hurfu af
sjónarsviðinu en ekki er víst að þær geti
kvartað þar sem talið er að annar loftsteinn
og heldur stærri hafi rutt þeim leiðina með
því að rekast á jörðina fyrir 250 milljónum
ára og umturna valdahlutföllum lífsins með
svipuðum hætti. Um það er þó deilt þar
sem jarðsagan nær tæpast svo langt aftur
vegna þess að jörðin endurnýjar sig á þessum
tíma, þökk sé flekabrölti jarð skorpunnar. Á
sínum tíma varð það mönnum mikið áfall
að átta sig á því að tíma tali Biblíunnar væri
ekki hægt að trúa bók staflega og margir hafa
ekki enn sætt sig við þá staðreynd sem er
þó svo rækilega staðfest í jörðinni undir
fótum okkar. Allt eru þetta langsótt ártöl
í samhengi hlutanna en áminning um að
tímans þungi niður verður ekki stöðvaður.
Líklega er hverjum og einum eðlilegast að
miða við eigin ævi og sjálfsagt á það við um
okkur flest að tíminn líður stöðugt hraðar
eftir því sem við eldumst. Ákvarðanir sem
byggjast á tíma mótast þannig af mörgu og
má þar nefna aldur, menningu, þekkingu
og jafnvel kyn en út í tímaskyn kynjanna
verður ekki farið í þessu blaði sem að mestu
leyti er helgað konum. Þess í stað má benda
á að þegar við Vesturlandabúar ósköpumst
yfir dugleysi Afríkubúa verður að horfa til
þess að tíminn líður öðruvísi hjá þeim og
líklega nokkurn veginn eftir forskriftinni
að það beri að taka einn dag í einu. Hjá
Kínverjum er þessu öðruvísi farið. Frægt
er að þegar Deng Xiaoping (1904­1997),
sem mestu breytti í kínversku efnahagslífi,
var spurður um áhrifin af frönsku stjórnar­
byltingunni 1789 sagði hann einfald lega að
um það væri of snemmt að segja!
Kínverjar hafa verið svo vinsamlegir að
auka samskipti við Íslendinga og það á
tímum þegar margir hafa dregið úr þeim.
Þessi óvænti áhugi Kínverja (sem hefur
þó verið lengi í undirbúningi) hefur slegið
okkur pínulítið út af laginu. Hvað vakir
fyrir Kínverjum, spyrjum við, og erum
þá að velta fyrir okkur morgundeginum.
Það er hins vegar ekki dagurinn sem
Kínverjar eru að hugsa um. Þeir eru að
hugsa til dagsins sem kemur eftir 50 ár.
Þá getur verið að þeir vilji uppskera fyrir
vinsamlegheitin í dag. Á þetta er bent hér
þar sem hinn menningarlegi munur sem
birtist meðal annars í ólíku tímaskyni
virðist stundum vera okkur Íslendingum
framandi. Hjá okkur hefur tíminn tilhneig­
ingu til þess að líða í rykkjum og þess vegna
erum við skorpufólk. Djöflumst þegar þarf
að bjarga töðunni í hús eða gera að afla eftir
veiði. Þess á milli getur okkur orðið lítið úr
verki. Þessi skorpuhugsun hefur einnig gert
það að verkum að við hugs um ekki langt
fram í tímann og erum því illa undirbúin
þegar kemur að næstu törn.
Þetta sést hugsanlega betur þegar við
skoðum umgengni okkar við auðlindir
lands ins. Það hefur verið þekkt staðreynd
í áratugi að Ísland er ríkt að orku. Eigi að
síður hefur okkur ekki auðnast að móta
stefnu um auðlindina sem er í senn augljós
og skiljanleg. Um sáttina er erfiðara að
segja því sumir verða einfaldlega aldrei
sáttir. Það verður þó að reyna og slík stefna
hefði getað falist í auðlindarentu sem
gerði það að verkum að óháð því hvernig
auðlindin væri nýtt og af hverjum myndi
alltaf tiltekinn hluti hagnaðarins renna
til landsmanna. Um það ætti í raun ekki
að vera erfitt að ná sátt, jafnvel hjá þeim
friðlausu. Ef hægt yrði að formgera slíka
gjaldtöku myndi líf landsmanna einfaldast
til mikilla muna til sjávar og sveita því
auðlindagjaldið myndi væntanlega ná til
allra auðlinda landsins. Það að ekki skuli
hafa tekist að ljúka máli sem þessu sýnir
hugsanlega virðingu löggjafarsamkomu
þjóðarinnar fyrir eigin tíma og um leið
tíma annarra.
Nýlega var greint frá því að þegar EES­
samningurinn var tekinn til umræðu
1992 stóð umræðan á Alþingi hátt í fimm
mánuði með hléum og var málið rætt í
yfir 100 klukkustundir. Sænska þingið tók
ríflega 14 klukkustundir í að ræða samn­
inginn og það austurríska átta. Á norska
þinginu stóð umræðan í tvo daga og sviss­
neska þingið afgreiddi hann á þremur
vikum. Finnska þingið tók þrjá daga í að
afgreiða samninginn. Hugsanlega þurfa
lítil þjóðþing að ræða lengur öll mál er
varða fullveldi en allt kemur þetta fremur
undarlega fyrir sjónir.
Á sama hátt er tekin afstaða til mála eins
og aðildar að Evrópusambandinu eins og
um sé að ræða ferð með strætó sem fer
framhjá á 15 mínútna fresti. Allir flokkar
landsins segjast vera með langtímastefnu
gagnvart ESB sem þeir síðan breyta með
jöfnu millibili. Er nema von að kjósendur
séu ringlaðir og viti varla hvort þeir séu að
kjósa með eða móti aðild þegar þeir ganga
til þingkosninga.
Um langt skeið hefur verið talið þarft
að kenna tímastjórnun. Margir hafa lagt
talsvert á sig til að beisla tíma sinn og ná
þannig valdi á eigin lífi. Í góðærinu áttu
menn engan tíma en mikla peninga en
eftir hrunið snerist þetta við. Sú breyting
gæti orðið til góðs en líklega er okkur
Íslendingum nauðsynlegt að temja okkur
meiri langtímahugsun ef við viljum ná
meiri stöðugleika í líf okkar.
SIGURÐUR MÁR JÓNSSON
TÍMANS ÞUNGI NIÐUR
Sigurður Már Jónsson blaðamaður skrifar um tímaskynjun Íslendinga.
Hann segir að hjá okkur hafi tíminn tilhneigingu til þess að líða í
rykkjum og þess vegna séum við skorpufólk.
Sigurður Már Jónsson, blaðamaður.