Frjáls verslun - 01.07.2010, Síða 6

6 F R J Á L S V E R S L U N • 7 . T B L . 2 0 1 0
C
M
Y
CM
MY
CY
CMY
K
Augl-NMI_Frumkvodlasetur-NMI_210x275_Sept2010-02-PATHS.pdf 17.9.2010 12:03:01
RITSTJÓRNARGREIN
Seðlabankinn undirbýr afnám hafta
Seðlabankinn hefur sett afnám gjaldeyrishafta framar í forgangsröðina. Núna eru tvö ár frá því að bankakerfið hrundi og höftin voru sett á. Margir fagna auknum áhuga á að afnema höft ­
in, aðrir óttast slík áform og telja þau ekki tíma bær og
jafnvel óðs manns æði.
Í sjálfu sér er það eðli allra hafta og stýringar að ótt ast
hvað taki við þegar slakað er á klónni. Íslendingar bjuggu
í áratugi við höft og margir óttuðust að eitt hvað hræðilegt
gerðist við afnám þeirra. Núna erum við á sérstakri undan ­
þágu með höftin en EES­samn ing urinn gerir ráð fyrir
frjálsu fjármagnsflæði á Evrópska efna hags svæðinu.
Ég hef haldið því fram að betra sé fyrir atvinnulífið
og heimilin að vextir lækki og haldist lágir þótt fórnar ­
kostnaðurinn sé áframhaldandi höft. Auðvitað kemur
að því að þau verða afnumin, en atvinnu lífið má ekki
við annarri holskeflu í bráð. Sterkt atvinnulíf er for s enda
fyrir stöðugri krónu, veikt atvinnulíf táknar veika krónu.
Fyrirtækin verða að ná sér betur á strik áður en hægt
er að afnema höftin að fullu.
Gjaldeyrishöftin eru gerviheimur. Það er
nánast ekkert að marka gengi krónunnar.
Við afnám hafta félli gengi krónunnar og
evran færi jafnvel í kringum 250 krónur.
Það er ekki gott að sjá út hvar jafn vægis ­
punkturinn verður þegar rykið sest. Ýmsir
hafa rætt um að „eðlilegt“ gengi evrunnar
væri um 150 krónur. Mark að ur inn hefur
lokaorðið í þeim efnum; hann snýst um
fram boð og eftirspurn eftir krónunni.
Við afnám gjaldeyrishaftanna er líklegt
að fjármagn streymi hratt út. Að vísu
dregur það væntanlega úr vilja manna að
fara út með fjármagn og kaupa evruna á 250 krónur;
slík yrði eignarýrnunin. Erlent fjármagn kæmi hins
vegar frekar til landsins á því verði. Þó verður að
teljast líklegt að stórar erlendar bankastofnanir, sem
eiga svonefnd krónubréf hérlendis og hafa beðið eftir
að höftin verði afnumin, láti það ekki aftra sér og nái
í þessar eignir sínar á hvaða verði sem er. Það er hægt
að gefa sér að gjaldeyrisforðinn minnki um nokkur
hund ruð milljarða við afnám haftanna.
Stóri vandinn við gengisfall krónunnar er hins vegar
sá að stórfellt verðbólguskot drægi hratt úr kaup mætti
launa og hækkaði öll verðtryggð lán heimila og fyrir ­
tækja í landinu á svipstundu. Viðbrögð Seðla bank ans
yrðu þau sömu og áður, þ.e. hækka vexti til að hemja
verð bólguna. Þess vegna eru margir laf hræddir við að
afnema gjaldeyrishöftin nema þá aðeins að það verði gert
í nokkrum hægum skrefum og haft yrði hámark á því fjár­
magni sem hægt væri að flytja úr landi í einu.
Ég hef hamrað á því að stjórnvöld bindi vísitöluna í
öllum lánasamningum við ákveðið stig og taki þannig
verðtrygginguna úr sambandi. Hvað þá ef afnema á
höftin. Enn og aftur skal þetta áréttað! Jafnvel þótt því
sé haldið fram að afnám verð tryggingar veiki krónuna
og ýti undir fjárflótta frá land inu – en næstum 1.900
milljarðar eru núna í inn stæðum í bankakerfinu og
ríkið ábyrgist.
Í tilkynningu peningastefnunefndar Seðlabankans
frá 22. september, þegar stýrivextir voru lækkaðir úr
7,0% niður í 6,25%, kom fram aukinn vilji til að afnema
höftin. Þar sagði að bankinn teldi svigrúm enn fyrir
hendi til að lækka vexti vegna hjöðnunar verðbólgu og
stöðugs gengis krónunnar en að áætlanir um afnám hafta
á fjármagnshreyfingar sköpuðu óvisssu um hversu mikið
svigrúmið væri til skemmri tíma.
Þarna kemur hið sanna í ljós. Bankinn tregðast við
að lækka stýrivexti vegna þess að hann telur að það þurfi
að hækka þá aftur við afnám gjaldeyrishaftanna. Í tvö ár
hef ég margoft hvatt til þess að stýrivextir verði lækkaðir
niður í 1%, líkt og Bretar og Bandaríkjamenn gerðu,
og koma þannig til móts við atvinnulífið og heimilin í
mestu kreppu lýðveldisins.
Már Guðmundsson seðlabankastjóri sagði á blaða­
manna fundi eftir vaxtadóm Hæstaréttar að dregið hefði
úr óvissu um styrk fjármálakerfisins í kjölfar dóms ins og
fyrir hugaðrar lagasetningar ríkis stjórn arinnar um vexti
í gengisbundnum lánum heimila. Lamað banka kerfi
hjálpaði engum. Árni Páll Árnason efna hags­ og við skipta ­
ráð herra sagði að löggjöfin næði ekki til fyrir tækja því
þá yrði höggið á bankakerfið enn meira og nánast óyfir ­
stíganlegt. Atvinnulífið er þess í stað látið taka höggið
á sig. Eða hvað? Heldur ráð herrann að banka kerfið þurfi
ekkert að afskrifa vegna gengis tryggðra lána fyrirtækja
þótt þeir hafi yfirtekið lánin með 60% afslætti úr
gömlu bönkunum og séu tregir til að gefa eftir? Hvers
á atvinnulífið að gjalda?
Seðlabankastjóri sagði að lausafjárstaða bankanna
væri almennt góð og bætti svo við að bankarnir væru
auk inheldur „enn á bak við höft“ og því engin hætta á
að gert yrði áhlaup á þá að utan líkt og gerðist 2008.
Hvað er hér verið að gefa í skyn?
Ef menn eru að forgangsraða þá er málið þetta:
Geng is felling, verðbólguskot og stórfelld hækkun verð ­
tryggðra lána fyrirtækja og heimila er allra síst það sem
við þurfum núna.
Jón G. Hauksson
Gengisfelling,
rýrnun kaupmáttar,
verðbólguskot
og
stórfelld hækkun
verðtryggðra lána er
allra síst það sem
við þurfum núna.