Frjáls verslun - 01.11.2010, Blaðsíða 61

F R J Á L S V E R S L U N • 1 1 . T B L . 2 0 1 0 61
Hvaða fjögur atriði eru brýnust í efna­
hags málum þjóðarinnar?
Byrjum á því að fara yfir stöðuna. Fyrir­
liggjandi gögn um framvindu efna hags ­
lífsins gefa því miður ekki tilefni til að ætla
að lát sé að verða á kreppunni. Ef marka
má nýjastu greinargerð Hagstofunnar
(Hagtíðindi 2010:15, 7. des. sl.) verður
minnkun landsframleiðslu á árinu 2010
enn meiri en áður hafði verið reiknað
með (sbr. fjárlagafrumvarp fyrir 2011 og
spá Seðlabankans Peningamál 2010.4),
sennilega nálægt ­4%. Bætist þessi
samdráttur við tæplega 7% samdrátt
lands framleiðslunnar á árinu 2009. Kaup­
máttur ráðstöfunartekna hefur minnkað
langt umfram þetta (Hagstofan frétt
199:2010).
Vissar vísbendingar eru um að botni
kreppunnar hafi nú verið náð. Skiptir
þar mestu að samdráttur í einkaneyslu
kann að hafa stöðvast. Á hinn bóginn
eru litlar sem engar vísbendingar um að
umtalsverður hagvöxtur sé framundan.
Eins og sakir standa eru mestar horfur
á að hagkerfið skjögri áfram eftir botni
þessarar efnahagslægðar á komandi
misserum.
Brýnasta viðfangsefnið í
efnahagsmálum er að koma í veg fyrir að
þessar horfur verði að raunveruleika. Í
flestum öðrum vestrænum löndum hefur
samdráttur landsframleiðslu verið miklu
minni og þorri þeirra hefur umtalsverðan
hagvöxt á yfirstandandi ári – væntanlegur
hag vöxtur í ríkjum OECD 2011 er t.d.
2,8%. Ísland hefur nú þegar fallið um
mörg sæti á tekjulista vestrænna þjóða.
For senda þess að Ísland nái á ný
fyrri stöðu í samfélagi þjóðanna er að
hressilegur hagvöxtur rífi þjóðartekjur
á mann og kaupmátt upp í fyrri hæðir.
Gerist það ekki er hætt við því að veiking
atvinnu lífsins og brottflutningur menntaðs
og framtakssams fólks frá landinu verði
í þeim mæli að ekki verði aftur snúið. Þá
mun Ísland dæmast til þess til að verða til
frambúðar í hópi fátækari Evrópuríkja eins
og landið var raunar öldum saman áður fyrr.
Sem betur fer er enn ekki of seint
að grípa í taumana. Til þess þarf hins
vegar sem fyrst að grípa til ákveðinna
efna hagsráðstafana. Þessar eru mikil­
vægastar:
1. Lækkun skatta
Skattar hafa verið stórhækkaðir. Þessi
aukna skattaheimta dregur beinlínis úr
vinnuvilja, framtaki og sparnaðarhneigð.
Þar með vinnur hún beinlínis gegn því að
landið komist sem fyrst út úr kreppunni.
Jafnframt rýrir hún skattstofna bæði
vegna dýpri kreppu og vegna þess að hún
hrekur skattþegna og tekjur frá landinu og
vinnur þannig gegn því yfir lýsta markmiði
sínu að afla tekna í ríkissjóð.
2. Niðurskurður í útgjöldum hins
opinbera
Hlutdeild hins opinbera í þjóðar búskapn­
um, sérstaklega ríkissjóðs, hefur stór­
lega vaxið. Skiptir þar mestu máli hið
viðamikla millifærslukerfi sem núverandi
ríkisstjórn hefur lagt höfuðáherslu á
að þenja út og telur jafngilda velferð.
Stór hluti þessara opinberu umsvifa er
hallarekstur fjármagnaður með lánum
sem hækkar vexti í bráð og jafngildir
nýjum byrðum á skattgreiðendur fram­
tíðarinnar í lengd. Þetta þýðir einfaldlega
minna svigrúm fyrir einkaframtakið og þar
með minni umsvif í atvinnulífinu, minni
fjárfestingar og dýpri kreppu. Til þess að
glæða hagvöxt er nauðsynlegt að ríkið
láti minna fyrir sér fara og gefi einka­
aðilum rúm til að koma hjólum atvinnu­
lífsins af stað á nýjan leik.
3. Afnám gjaldeyrishafta
Gjaldeyrishöftin liggja eins og mara á
bæði atvinnuvegum og einstaklingum.
Hinn efnahagslegi kostnaður við þau er
miklu meiri en virðast kann í fljótu bragði.
Þau skerða viðskiptatækifæri, kosta stór­
fé í framkvæmd og fela í sér tæki fyrir
stjórnvöld til að handstýra efnahagslífinu.
Með áframhaldandi gjaldeyrishöftum
er erfitt að sjá hvernig íslenskt atvinnulíf
getur þroskast eðlilega á komandi árum,
hvað þá rifið landið upp úr kreppunni. Það
er því lykilatriði að afnema þau sem fyrst.
4. Láta af því að grafa undan
atvinnulífinu
Það hefur verið rauður þráður í efna­
hagsstefnu ríkisstjórnarinnar að skerða
réttindi og veikja rekstrarskilyrði mikil­
vægustu atvinnuvega þjóðarinnar, ekki
síst sjávarútvegsins og stóriðjunnar.
Þetta er gert með beinum ráðstöfunum,
hótunum um ráðstafanir, sífelldu nei­
kvæðu umtali og jafnvel rógi. Hvað annað
sem um þessa áráttu valdamanna má
segja getur hún ekki orðið til annars en
lengja í kreppunni og draga úr líkunum á
því að við rífum okkur myndarlega upp
úr henni. Á meðan aðrar þjóðir reyna að
efla sína bestu atvinnuvegi er núverandi
ríkisstjórn upptekin af því að ofsækja þá
með öllum mögulegum ráðum.
Ofangreindar efnahagsráðstafanir eru
nán ast þveröfugar við það sem núverandi
ríkisstjórn er að gera. Það er raunar kjarni
málsins. Til þess að Ísland komist út úr
þessari efnahagskreppu með sæmilega
heilli há er nauðsynlegt að gjörbreyta um
efnahagsstefnu.
RAGNAR ÁRNASON,
prófessor við Háskóla Íslands:
Ríkisstjórnin ofsækir atvinnuvegina
HVAÐ SEGJA ÞAU UM ÁRAMÓT?
MAT HAGFRÆÐINGA
Ragnar Árnason