Tímarit Máls og menningar - 01.04.1941, Page 54

48
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
1) Það er i nieira lagi liæpið að lialda því fram, að
menn telji sér allt þekkingaratriði, sem er þeim sann-
færingaratriði. Til samanbnrðar gríp eg af lianda hófi
þessar setningar úr bók B. F., Efnisheiminum: „Vér
getum auðvitað ekkert fullvrt um það, á hvern hátt
framtíðarþróun mannkynsins muni fara fram. En það
má segja með mikilli vissu, að mannkynið á fvrir sér
nær óhugsanlega stórkostlega framtíð" (234. hls.). Hér
er hin stórkostlega framtíð mannkynsins höfundinum
auðsjáanlega sannfæringaratriði. En liún getur ekki
verið honum þekkirigaratriði, „vísindaleg staðreynd“.
Hún er ósönnuð og ósannanleg tilgáta, trú eða von.
Samt getur hún orðið honum og fjölda manna ágæt
leiðsögutilgála til þess að miða líferni sitt við.
2) B. F. segir, að eg viðurkenni, að tilvera annars
lifs og guðdóms séu lilutir, sem „verði ekki sannaðir,
skynsemin nái ekki til þeirra“. En hér hefur hann al-
veg misskilið mig, hlandar saman tveinmr sjónarmið-
um. Mér hefur aldrei til hugar komið að neita þeim
möguleika, að tilvera annars lífs vrði einhvern tíma
sönnuð. Jafnvel B. F. neitar því ekki, að slíkt sé hugs-
anlegt. Og eg gæti líka hugsað mér, að þau rök vrðu
færð að tilveru „guðdóms“, að stappaði nærri fullri
vissu. Hitt er mér óhugsandi, að mannkynið í þessari
tilveru geti nokkurn tíma þekkt annað líf, — ]i. e. a. s.
þann þroska, sem þar kynni að vera unnt að ná, —
með nokkurri vissu, og þaðan af síður eðli guðdóms-
ins. Eg hlýt að gera ráð fyrir, að hvorttveggja sé liand-
an við það svið, sem mannleg skynsemi rúmar á Jiessu
tilverustigi. Þetta er engin mótsögn. Lítum aftur á hin
tilfærðu unnnæli úr „Efnisheiminum“. Hin stórkostlega
framtíð mannkynsins er ályktun af sögu þess hingað
tii, að vísu ekki sannanleg, en samt mjög sennileg. En
þessi framtið er „óhugsanlega stórkostleg“, hlátl áfram
af því að okkur hrestur þekkingu á henni og jafnvel
þekkingarskilyrði. Eða tökum annað ljósara dæmi. Til-